Powiat świdnicki, gmina Dobromierz
(nazwa niemiecka Dätzdorf, Kreis Bolkenhain, od 1932r. Kreis Jauer)
Zabytki w Dzierzkowie
Do rejestru zabytków nie został wpisany żaden budynek w Dzierzkowie.
W ewidencji zabytków ujęto m.in. dom zarządcy w zespole folwarcznym i kolejne zabudowania zespołu folwarcznego: dwa domy mieszkalne, oborę z częścią mieszkalną, oborę, magazyn zboża, trzy stodoły.
Miejscowość wzmiankowano po raz pierwszy w 1300 roku. Prawdopodobnie właścicielem Dzierzkowa na początku XIV wieku był Ticzco von Bischoffswerder. W 1388 roku miejscowość pojawia się pod nazwą Deciansdorff. W drugiej połowie stulecia wieś składała się z dwóch części, jedna należała do rodziny von Keule, druga do rodu von Reibnitz. W 1390 roku w Dzierzkowie wzmiankowano braci Conrada i Hannosa von Reibnitz, synów Conrada. Z kolei w 1395 roku Heinrich von Keule sprzedał część swego majątku braciom Opitzowi i Klausowi von Czegenberge, a resztę Peterowi Vundelingowi, mieszczaninowi z Jawora. Na przełomie XIV i XV wieku miały miejsce kolejne zmiany własnościowe. Różne fragmenty wsi należały do rodzin von Bischoffswerder, von Czirn, von Donyn. Następnie doszło do zjednoczenia miejscowości w rękach Nikolausa von Bock, od którego w 1444 roku nabył Dzierzków Hape von Schindel. Następnymi właścicielami dóbr byli Hans von Witschil (1447r.), Albrecht von Bock i Diprand von Bock (1483r.). Pod koniec XV wieku majątek z rąk rodu von Bock wykupili bracia Diprand i Nikol von Reibnitz, wzmiankowani w 1493 roku. Odtąd przez ponad dwa stulecia Dzierzków pozostawał własnością rodziny von Reibnitz. Źródła wymieniają w wiosce Christopha von Reibnitz (1524r.), wdowę Annę von Reibnitz, Dipranda von Reibnitz (1654r.). W 1704 roku Abraham Wilhelm von Reibnitz sprzedał posiadłość Heinrichowi Moritzowi von Haugwitz. Ten z kolei odsprzedał dobra w 1719 roku Maximilianowi von Mauschwitz. W 1732 roku Dzierzków nabył Hans Heinrich III hrabia von Hochberg z Roztoki. Odtąd aż do 1945 roku włości wchodziły w skład dóbr Roztoka, należących do rodziny von Hochberg. W 1785 roku wzmiankowano we wsi folwark. W 1830 roku majątek należał do hrabiego Rzeszy Hansa Heinricha VI von Hochberga. W Dzierzkowie znajdował się folwark, dwa młyny wodne i cegielnia. W 1845 roku dobra należały już do Hansa Heinricha X hrabiego Rzeszy von Hochberg. W opisie wioski wymieniono pańską siedzibę, folwark, hodowle owiec merynosów, 2 młyny wodne i cegielnię. W 1937 roku majątek w Dzierzkowie razem z sąsiednim w Borowie liczyły łącznie 411,86ha, w tym 281,02ha pól uprawnych, 22,33ha łąk, 4,63ha pastwisk, 65,48ha lasów, 21,9ha kamieniołomów, 3,72ha ogrodu, 6,01ha dróg i wód, 6,77ha podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Dzierzków na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/3742740,foto.html?idEntity=539081 (dostęp: 24.07.2019r.)
Po 1945 roku majątek w Dzierzkowie znalazł się pod zarządem Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Następnie zabudowania znalazły się w gestii Państwowego Ośrodka Hodowli Zarodowej w Roztoce. Według Romualda Łuczyńskiego dwór został rozebrany w drugiej połowie XX wieku. Nie jest to prawdę. Do dziś przetrwała połowa budynku. Trudno powiedzieć w jakich okolicznościach zniknęła jego druga cześć. Jedna z wersji mówi, że została zniszczona przez czołg wiosną 1945 roku.
Losy rezydencji w Dzierzkowie pozostają niejasne. W średniowieczu w wiosce znajdowała się wieża mieszkalna. Nie ma po niej śladu. Pierwsze pewne informacje o zachowanym do dziś w połowie dworze pochodzą z 1845 roku. Skromny klasycystyczny budynek powstał zapewne wcześniej. Jego fundatorami byli Hochbergowie z Roztoki. Trudno wyjaśnić dziś znaczenie budynku. Hochbergowie w pobliżu posiadali wiele znaczących rezydencji, by wspomnieć tylko o Książu, Roztoce i Gniewkowie. Zapewne dwór w Dzierzkowie pełnił funkcję siedziby zarządcy posiadłości.
Dwór w Dzierzkowie w latach 20. XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/3582989,foto.html?idEntity=539081 (dostęp: 24.07.2019r.)
Dwór w Dzierzkowie był budynkiem parterowym z mezzanino, jego fasada posiadała siedem osi, w centralnej części znajdowało się wgłębione wejście, nad nim mansarda. Do dziś przetrwała połowa budynku. Dwór zamyka północno-zachodnią pierzeję dawnego dziedzińca folwarcznego. Z pozostałych trzech kierunków dziedziniec otaczają zabudowania mieszkalne i gospodarcze. Część z nich użytkowana, niektóre porzucone, z ubytkami w dachach, powoli zamieniają się w ruiny. Do dworu przylega niewielkie zadrzewienie, pozostałość po dawnym ogrodzie.
Dzierzków położony jest niecałe 30 kilometrów na północny-zachód od Świdnicy. Ze stolicy powiatu najkrótsza droga prowadzi przez Strzegom, do którego można dotrzeć drogą wojewódzką nr 374. Dalej trzeba poruszać się drogami lokalnymi przez Żelazów, Borów. Dwór wraz z folwarkiem znajduje się w południowej części Dzierzkowa, przy ulicy Lipowej, w pobliżu koryta Nysy Szalonej.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2019r.
