Powiat kamiennogórski, gmina Kamienna Góra
(nazwa niemiecka Klein Hennersdorf, Kreis Landeshut)
Zabytki w Jawiszowie
Do rejestru zabytków w Jawiszowie wpisano dawny młyn wodny (nr 33), XVIII-XIX w., nr rej.: 1010/J z 11.01.1990r. Co ciekawe w ewidencji zabytków w dalszym ciągu znajduje się dwór i budynek gospodarczy przy dworze – adres Jawiszów 6a. Wśród licznych budynków wpisanych do ewidencji zabytków warto odnotować dawny browar (nr 10).
Miejscowość wzmiankowana w 1292 roku jako Heinrichisdorf. Od średniowiecza aż do 1810 roku Jawiszów wchodził w skład dóbr klasztoru cystersów w Krzeszowie. Następnie w wyniku kasaty majątków kościelnych w Królestwie Prus posiadłość została przejęta przez państwo. Włości królewskie w Jawiszowie zostały rozparcelowane już w XIX wieku i znikają z ksiąg adresowych. Jednocześnie w wiosce znajdował się drugi majątek związany z wolny sołectwem. Wolne sołectwo istniało w wiosce już przed 1400 rokiem. W 1845 roku wolne sołectwo wraz z browarem i gorzelnią było własnością rodziny Teichmann. W drugiej połowie dziewiętnastego stulecia posiadłość należała do Johanna Teichmanna. Zmarł on przed 1894 rokiem. Zarząd nad dobrami objęła wdowa po nim Pani Laura Teichmann. Majątek liczył 142,5ha. W rękach Pani Laury Teichmann włości pozostały przynajmniej do 1912 roku. Następnie objął je Otto Teichmann, być może syn Laury i Johanna. Otto Teichmann był wzmiankowany jako właściciel posiadłości o powierzchni 141ha do 1937 roku. W rękach rodziny majątek pozostał zapewne do 1945 roku, kiedy to przejęło je państwo polskie. Folwark wraz z rezydencją Teichmannów został przekazany w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. W czasach Polski Ludowej rozebrano siedzibę rodową. Następnie zagładzie uległy zabudowania gospodarcze. Do dziś z całego majątku przetrwały jedynie dwa budynki gospodarcze folwarku oraz dawny browar Teichmannów widoczny na zamieszczonej poniżej przedwojennej widokówce.
Źródło: https://polska-org.pl/921572,foto.html (dostęp: 16.01.2019r.)
Dwór w Jawiszowie nie był wzmiankowany w opisach miejscowości pochodzących z 1830 i 1845 roku. Wolne sołectwo należało w tym czasie do rodu Teichmann, tak więc ich siedziba na pewno znajdowała się w Jawiszowie, być może skromny budynek nie został ujęty w zachowanych opracowaniach.
Jawiszów położony jest około 11 kilometrów na południe od Kamiennej Góry. Z miasta prowadzi do niego lokalna droga przez Czadrów i Krzeszów. Dawny majątek Teichmannów znajduje się w centrum Jawiszowa, folwark położony jest na zachód od głównej drogi, browar stoi bezpośrednio przy niej – to obecnie budynek numer 10.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2019r.
