Powiat górowski, gmina Góra
(nazwa niemiecka Jästersheim, Kreis Guhrau)
Zabytki w Jastrzębiej
Do rejestru zabytków w Jastrzębiej został wpisany dwór (nr rej.: A/3612/772 z 5.10.1960r.). Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu dworsko-folwarcznego rozłożone wokół dwóch podwórzy folwarcznych: cielętnik, stajnia, cielętnik, obora.
Miejscowość wzmiankowano w 1310 roku jako Jestremba, w 1321 roku jako Jestirsim, a w 1334 roku pod nazwą Jarstirsheym. W 1791 roku majątek w Jastrzębiej należał do dóbr kamery miasta Góra. W wiosce znajdowała się szkoła, 14 gospodarstw kmieci, 3 zagrodników, 9 chałupników, 3 wiatraki oraz 8 innych zabudowań. W sumie w 38 domach mieszkały 192 osoby. W 1830 roku dobra pozostawały własnością miasta Góra. W Jastrzębiej wzmiankowano 43 domy, dwa folwarki, 306 mieszkańców, w tym 36 katolików, ewangelicką szkołę, dziedziczne sołectwo, gorzelnię oraz 3 wiatraki. W 1845 roku w opisie wioski wymieniono 45 domów, 2 folwarki, wolne sołectwo, 299 mieszkańców, w tym 24 katolików, ewangelicką szkołę (istniejącą od 1767r.), 3 wiatraki, gorzelnię oraz hodowlę owiec merynosów. W 1885 roku właścicielką dóbr była wdowa von Oppen. Posiadłość liczyła 145ha, w tym 126ha pól uprawnych, 7ha łąk, 10ha lasu, 2ha gospodarstwa. Jeszcze w 1885 roku włości posiadał Max Ehrlich. W jego rękach pozostały przynajmniej do 1905 roku. Około 1909 roku właścicielem majątku został porucznik Max Huck. Powierzchnia dóbr wynosiła 141,5ha, w tym 117ha pól uprawnych, 6,5ha łąk, 2,5ha pastwisk, 1ha wód i grobli, 12,5ha lasu, 1,5ha ogrodu i parku, 0,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Rotmistrz rezerwy Max Huck pozostał właścicielem posiadłości zwanej Schlossgut co najmniej do 1937 roku. W tym czasie majątek liczył 151,9ha, w tym 128,9ha pól uprawnych, 5ha łąk, 2,5ha pastwisk, 1ha wód i grobli, 12,5ha lasu, 1,5ha ogrodu i parku oraz 0,5ha gospodarstwa.
Dwór w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/772561,foto.html?idEntity=510871 (dostęp: 30.12.2023r.)
Źródło: https://polska-org.pl/8782397,foto.html?idEntity=510871 (dostęp: 30.12.2023r.).
Barokowy dwór został zbudowany w 1769 roku. Budynek murowany, podpiwniczony, założony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty dachem czterospadowym z powiekami. Główne wejście na osi fasady, ozdobione portalem ze zdwojonymi pilastrami, zamkniętym od góry łukiem odcinkowym, z kartuszem herbowym w obramieniu akantowym. Wejście poprzedzone schodami. Elewacje ozdabiają płaskie pilastry w narożach, gzyms kordonowy między kondygnacjami, opaski uszakowe wokół okien, gzyms wieńczący z fryzem podokapowym z dekoracją o formie stylizowanej wici akantowej z główkami aniołków. Układ wnętrz dwutraktowy, z centralną sienią, w jej przedłużeniu klatka schodowa, ze schodami jednobiegowymi. Piwnice nakryte sklepieniami kolebkowym z lunetami. W holu sklepienia krzyżowe i zwierciadlane, w pozostałych pomieszczeniach drewniane stropy belkowe. Po 1945 roku majątek znacjonalizowano. Został przejęty przez Urząd Państwowych Nieruchomości Ziemskich. Na bazie folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne Jastrzębia. Od 1948 roku wchodziło w skład Zespołu PGR Kietlów, a od 1980r. Kombinatu PGR w Naratowie. W 1964 roku przeprowadzono generalny remont dworu. W budynku umieszczono biura, mieszkania pracowników oraz kuchnię gospodarczą. Na wschód od rezydencji wokół dwóch dziedzińców folwarcznych znajdowały się zabudowania mieszkalne i gospodarcze. Większość budynków została rozebrana, dlatego układ założenia jest kompletnie nieczytelny. Na zachód od dworu niewielkie zadrzewienie, pozostałość po zaniedbanym parku i ogrodzie.
Jastrzębia położona jest około 3 kilometry na zachód od Góry. Przez wioskę przebiega DW324 łącząca Górę ze Szlichtyngową. Zespół dworsko-folwarczny znajduje się na wschodnim krańcu miejscowości, na południe od wspomnianej DW324.
Dokładna lokalizacja dworu:
51.67177131992161, 16.50286059794175
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2023r.
