Powiat ząbkowicki, gmina Ząbkowice Śląskie
(nazwa niemiecka: Heinersdorf, Kreis Frankenstein)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki miejscowości sięgają przełomu XII i XIII wieku. Pierwsza wzmianka o Jaworku pochodzi z 1207r., kiedy to na mocy dokumentu księcia wrocławskiego Henryka I Brodatego wioskę otrzymał klasztor cysterek z Trzebnicy. Majątek w Jaworku pozostał własnością klasztoru do sekularyzacji dóbr zakonnych w Prusach w 1810r. Jednocześnie obok włości cysterek z Trzebnicy w Jaworku istniała druga mniejsza posiadłość, tzw. Erbscholtisei. Według różnych źródeł jej właścicielami od 1654 lub 1662r. byli przedstawiciele rodziny Steiner. W latach 1905-1937 majątek Erbscholtisei należał do Pana Josepha Steinera. W 1937r. ta niewielka posiadłość liczyła., 96,5ha, w tym 77ha pól uprawnych, 4ha łąk, 0,5ha pastwisk, 13ha lasu, 0,7ha ogrodu, 1,3ha dróg i podwórzy gospodarczych. Losy dóbr po zakończeniu drugiej wojny światowej są niejasne, być może zostały rozparcelowane.
Oficyna dworska
Okazały budynek mieszkalny znajdujący się w Jaworku pod nr 19 został wpisany do rejestru zabytków jako oficyna dworska. Barokowy budynek wzniesiono w XVIII wieku. Ze względu na brak materiałów źródłowych trudno określić czy był on związany z majątkiem klasztornym czy też należał do rodziny Steiner. Budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, zbudowany na planie wydłużonego prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty dachem dwuspadowym. Po drugiej wojnie światowej oficyna została przekształcona, między innymi przemurowano część otworów okiennych i drzwiowych. Przetrwały podziały ramowe elewacji wykonane z pomocą gzymsów i lizen oraz część uszatych obramień okiennych i płycin. Fasada ośmioosiowa, z kilkoma wejściami, skierowana na dziedziniec folwarczny. Obiekt zapewne wykorzystywano jako wielorodzinny budynek mieszkalny. Stan niektórych okien sugeruje, że ostatni mieszkańcy wyprowadzili się niedawno. Budynki gospodarcze dawnego folwarku nieużytkowane, część z nich doprowadzono do ruiny. Zapewne w najbliższym czasie można spodziewać się wyburzeń obiektów nieprzystających do wizji Jaworka jako podmiejskiego osiedla willowego Ząbkowic Śląskich. Jeśli sytuacja nie ulegnie zmianie w przyszłości jedynym zabytkiem w miejscowości będzie dobrze utrzymana barokowa kaplica, zbudowana w 1721r.
Zabytki w Jaworku
Do rejestru zabytków w Jaworku wpisano kaplicę p.w. św. Jana Chrzciciela (8.10.1966r., nr rej.: 1839) i oficynę dworską (8.10.1966r., nr rej.: 1840).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Jaworka jest niemożliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Przylesie, następnie DK401 do Grodkowa i dalej DK385 przez Ziębice do Ząbkowic Śląskich. Z Ząbkowic Śląskich najlepiej wyjechać ul. Powstańców Warszawy prowadzącą prosto do Jaworka. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 180km. Folwark z oficyną dworską znajduje się w centrum miejscowości, na prawo od głównej drogi. Samochód można zaparkować na niewielkim placu, w pobliżu kaplicy p.w. św. Jana Chrzciciela.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2013 r.
