Powiat nyski, gmina Kamiennik
(nazwa niemiecka: Klein Carlowitz, w latach 1936-45 Klein Karlshöh, Kreis Grottkau)
Rys historyczny i stan obecny:
O Karłowicach Małych posiadamy tylko pojedyncze informacje, które nie pozwalają na odtworzenie dziejów miejscowości. W 1721 r. właścicielem wioski był generał major von Dubuisson. Pięć lat później spadek po nim wraz z herbem i nazwiskiem odziedziczył Fryderyk Karol Le Joune. W drugiej połowie XIX w. majątek w Karłowicach Małych należał do Manfreda Marii Alojzego von Matuschka (ur. 1869 r.), rycerza zakonu kawalerów maltańskich.
Z Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce wynika, że w latach sześćdziesiątych XX w. dwór w Karłowicach Małych oraz zabudowania gospodarcze dawnego folwarku były w dobrym stanie technicznym. Obecnie część budynków gospodarczych nie istnieje, a z rezydencji pozostały tylko mury zewnętrzne.
Dwór w Karłowicach Małych wzniesiono na przełomie osiemnastego i dziewiętnastego stulecia. Klasycystyczny budynek murowany z cegły, potynkowany, częściowo podpiwniczony, wzniesiony na rzucie prostokąta, dwukondygnacjowy, nakrywał dach mansardowy. Fasada dziewięcioosiowa z centralnie umieszczonym głównym wejściem do budynku. Zachowane fragmenty murów zewnętrznych posiadają ślady podziałów ramowych i prostokątnych obramowań otworów okiennych. Układ wnętrz dwutraktowy, z korytarzem pomiędzy traktami i centralnie umieszczoną sienią w przedłużeniu której znajdowała się klatka schodowa i zejście do piwnic.
Z budynków gospodarczych zachował się dawny spichlerz. Murowany z cegły, potynkowany, dwukondygnacjowy, z charakterystycznymi wnękami zamkniętymi półkoliście i wydatnym gzymsem przepaskowym. W jego przedłużeniu stodoła konstrukcji szkieletowej, nakryta siodłowym dachem.
Stan budynków zespołu dworsko – folwarcznego w Karłowicach Małych jest katastrofalny i prawdopodobnie za kilka lat nie będzie już po nich śladu. Co ciekawe władze konserwatorskie w tym przypadku wyprzedziły rzeczywistość i w rejestrze zabytków sztuki, do którego dnia 09.06.1965 r. wpisano dwór pod nr rej.: 993/65 dodano adnotację: nie istnieje.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Karłowic Małych jest trudny i czasochłonny. W pierwszej kolejności należy dotrzeć do Nysy, najlepiej pociągiem z Gliwic, z przesiadką w Kędzierzynie – Koźlu lub Opolu. Z Nysy trzeba wyjechać autobusem PKS w kierunku Szklar, zatrzymującym się w Karłowicach Małych, niestety jeżdżą one dosyć rzadko (5 kursów) i tylko w dni robocze. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK 46 w stronę Nysy do miejscowości Pakosławice. Dalej trzeba niestety jechać labiryntem dróg lokalnych, przez miejscowości: Reńska Wieś, Smolice, Biechów, Jaszów, Kłodobok. Zaletą tej trasy jest możliwość zobaczenia dworów i pałaców w Biechowie i Smolicach, w pobliżu w Cieszanowicach, Kamienniku i Szklarach znajdują się kolejne zabytki. Odległość: w jedną stronę około 135 km. Dwór w Karłowicach Małych położony jest przy bocznej drodze, na lewo od głównej ulicy. Samochód można zaparkować na nieużywanym dawnym dziedzińcu folwarcznym.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2010 r.
