Miejsce

Powiat namysłowski, gmina Świerczów

(nazwa niemiecka: Städtel, Kreis Namslau)

Rys historyczny i stan obecny:

Początki osadnictwa w Miejscu sięgają XIII w. Z dokumentów z 1294r. pochodzi pierwsza wzmianka o miejscowości zwanej Schwirz. O znaczeniu osady świadczy wyznaczenie jej na siedzibę kasztelani. W Miejscu w tym czasie znajdował się gród, bądź zamek książąt wrocławskich. W XIV wieku miejscowość należała do przedstawicieli znanego rodu Samborowiców – Czamborów. W dokumentach z lat 1429-1439 występuje Bernard „Swrcz”, a w latach 1440-1446 wzmiankowano Wiszka Czambora „Swyrsch”. Pod koniec XV wieku osada przeszła w ręce rodziny Kottulinskich. W 1497r. król czeski Władysław Jagiellończyk wydał dla Mikołaja Kottulinskiego z Jelcza dokument potwierdzający między innymi lokację miasteczka i wsi Schwirz. W 1565r. Arnolf Kottulinski ufundował w Miejscu drewniany kościół dla ewangelików. Mniej więcej w tym samym czasie zbudowano nowy dwór obronny. Kottulinscy z Jelcza pozostali właścicielami miejscowości do 1601r. Miasteczko Schwirz zostało zniszczone w latach dwudziestych XVII w. w czasie wojny trzydziestoletniej. Po zakończeniu działań wojennych zniszczone tereny powoli się odradzały. W wyniku prowadzonych działań osadniczych na północ od Miejsca powstała nowa osada Schwirz (Świerczów). Dla odróżnienia od niej pierwotną miejscowość posiadająca prawa miejskie zaczęto nazywać Stadtel Schwirtz. Z czasem określenie to dalej ewaluowało, aż w końcu w XVIII w. zmieniło się w Städtel. Wyposażenie kościoła z około 1640r. z herbami Frankenbergów wskazuje, że w połowie XVII w. miejscowość była w rękach tej rodziny. Kolejnymi właścicielami majątku w Miejscu byli przedstawiciele rodu von Redern, a od 1719r. książęta wirtemberscy z linii oleśnickiej. Po śmierci księcia Karola Krystiana Erdmanna (ur.1716r., zm.1792r.) Miejsce znalazło się w części dóbr, które otrzymał w spadku jego krewny, książę Eugeniusz von Würtemberg (ur.1788r., zm.1857r.). Na przełomie XVIII i XIX w. znaczenie miejscowości będącej w cieniu pobliskiego Namysłowa szybko malało. Ostatecznie w 1813r. burmistrz złożył swój urząd i Miejsce utraciło prawa miejskie. Kolejnym właścicielem majoratu Pokój obejmującego między innymi Świerczów (Schwirz), Miejsce (Städtel) i Miedary (Hönigern) był książę Eugeniusz Erdmann (ur.1820r., zm.1875r.), syn księcia Eugeniusza i jego pierwszej żony Matyldy zu Waldeck-Pyrmont (ur.1801r., zm.1825r.). Następnie Miejsce należało do księcia Wilhelma Eugeniusza (ur.1846r., zm.1877r.), syna księcia Eugeniusza Erdmanna i Matyldy zu Schaumburg-Lippe. Po śmierci bratanka w 1877r. majorat Pokój odziedziczył książę Wilhelm wirtemberski (ur.1828r., zm.1896r.). Książę Wilhelm nie posiadał dzieci. Jego dziedzicem był najmłodszy brat książę Mikołaj (ur.1833r., zm.1903r.), który również nie pozostawił potomstwa. Majorat Pokój przeszedł na własność Wilhelma II króla Wirtembergii (ur.1848r., zm.1921r.). Ostatnim właścicielem majątku z rodu Wirtembergów był książę Albrecht Maria Aleksander Filip Józef (ur.1865r., zm.1939r.). Za rządów książąt wirtemberskich posiadłość w Miejscu często oddawana była w dzierżawę. W dokumentach pojawiają się między innymi dzierżawcy: kapitan Emil Cretius (1872, 1876r.), Jäschke (1886r.), oberamtmann Paul Schneider (1894r.). W 1926r. majątek liczył 703,5ha, w tym 360,4ha pól uprawnych, 215,5ha łąk, 80,6ha pastwisk, 42,8ha lasów, 4,1ha ogrodu i podwórzy. Gospodarstwem w tym czasie zarządzał inspektor Zieroth. W następnych latach dobra zostały rozparcelowane. Zamek myśliwski książąt oleśnickich z folwarkiem wykupił ród Urlich. Rodzina Urlich pozostała właścicielami majątku do 1945r. Po drugiej wojnie światowej posiadłość w Miejscu upaństwowiono. W czasach Polski Ludowej zamek myśliwski wykorzystywano jako plebanię, szkołę oraz wielorodzinny budynek mieszkalny. Po zmianach ustrojowych 1989 r. obiekt został sprzedany osobie prywatnej. Właściciel nie interesował się dworem i jego stan ulegał pogorszeniu.

Od około 2010 dwór w Miejscu ma nowego właściciela, który przeprowadził prace archeologiczne i rozpoczął generalny remont zabytku. Wykonanie części prac renowacyjnych było możliwe dzięki dotacji przekazanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zameczek Myśliwski Książąt Oleśnickich

Budynek murowany z cegły i kamienia, pierwotnie potynkowany, wzniesiony w XVI/XVII w., gruntownie przebudowany w trzeciej ćwierci XIX w. i rozbudowany w XX w. o piętrową przybudówkę od północnego – wschodu. Wzniesiony na planie prostokąta, na wysokich sklepionych piwnicach, parterowy, nakryty dachem czterospadowym wykonanym z dachówki, z nowszymi lukarnami. Fasada ośmioosiowa z asymetrycznie umieszczonym wejściem. Budynek posiadał cechy neogotyckie i klasycystyczne (lizeny, gzyms koronujący konsolowy, sterczyny) obecnie w wyniku zniszczenia elewacji niewidoczne. W elewacji ogrodowej zachowane trzy ukośne szkarpy. Układ wnętrz dwutraktowy.

Dwór otacza nawodniona fosa połączona z odnogą rzeki Stobrawy. W otoczeniu budynku zachowane resztki dawnego parku. Zabytek stanowi własność prywatną, można go zobaczyć z zewnątrz.

Zabytki w Miejscu

Do rejestru zabytków w Miejscu wpisano cmentarz żydowski (5.02.1990r., nr rej.: 239/90) oraz dwór obronny z fosą (28.12.1988 r., nr rej.: 2189/88). W rejestrze powinien znaleźć się również układ przestrzenny całej miejscowości, otoczonej przez trzy fosy (grodu, podgrodzia i miejską).

Informacje praktyczne i dojazd:

Dojazd komunikacją publiczną do Miejsca jest możliwy, ale czasochłonny. Z Namysłowa do Miejsca dość często kursują autobusy PKS. Do samego Namysłowa najlepiej dotrzeć pociągiem. Pociągi z Katowic i Tarnowskich Gór dojeżdżają do Kluczborka, gdzie należy się przesiąść do pociągu do Wrocławia, który zatrzymuje się na stacji w Namysłowie. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 do węzła Dąbrówka Górna, następnie DK 45 do Opola i dalej DK 454 w kierunku Namysłowa. Szosa ta prowadzi przez Miejsce, w wiosce należy skręcić w prawo w ul. Parkową. Na jej poboczu można zostawić samochód. Odległość: w jedną stronę około 120km.

Damian Dąbrowski,

Marzec 2010 r., aktualizacja styczeń 2013r. wykonana również dzięki współpracy oraz z wykorzystaniem materiałów nadesłanych przez Pana Grzegorza Kłys. Serdecznie dziękujemy za życzliwość i udostępnienie materiałów źródłowych oraz fotograficznych.