Powiat wołowski, gmina Wińsko
(nazwa niemiecka Pronzendorf, Kreis Steinau a.O., od 1932r. Kreis Wohlau)
Zabytki w Orzeszkowie
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Orzeszkowie. W ewidencji zabytków znajduje się między innymi dwór (nr 16) oraz zespół folwarczny (nr 61): dom mieszkalny i budynek gospodarczy.
Dobra w Orzeszkowie wchodziły w skład królewskiej domeny i podlegały pod urząd w Wołowie. Włości często oddawano w dzierżawę. W wiosce znajdował się również majątek związany z wolnym sołectwem. Po zakończeniu drugiej wojny światowej posiadłości w Orzeszkowie przejęło państwo polskie. Losy majątków w czasach Polski Ludowej nie są znane. Ze względu na niewielką powierzchnię prawdopodobnie zostały rozdzielone między indywidualnych rolników. Dwór (dawny Freigut, potem Erbhof nr 1) zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Do dziś zabytek pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć z zewnątrz, zza ogrodzenia. Obiekt widniejący na przedwojennych widokówkach jako pałac, był zapewne siedzibą dzierżawców majątku wchodzącego w skład domeny królewskiej. Budynek prawdopodobnie znajdował się przy folwarku na północy Orzeszkowa. Jego losy po 1945 roku nie są znane, prawdopodobnie został wyburzony w czasach Polski Ludowej.
Orzeszków na przedwojennych fotografiach
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/746294,foto.html?idEntity=506523 (dostęp: 17.05.2016r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/5928084,foto.html?idEntity=506523 (dostęp: 17.05.2016r.)
Po pałacu widocznym na powyższych fotografiach nie ma dziś śladu. Pozostały jedynie zabudowania pofolwarczne. Rezydencja dzierżawców w Orzeszkowie była skromnym parterowym budynkiem, z wydatnymi dwukondygnacyjnymi ryzalitami. Budynek posiadał dachy dwuspadowe. Pałac ozdabiały proste opaski okienne i gzymsy.
Zachowany do dziś obiekt, wpisany do ewidencji zabytków jako dwór (nr 16) znajduje się na pierwszej widokówce i jest podpisany jako Freigut. Było to zapewne dawne wolne sołectwo. Ten skromny budynek jest murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryty dachem czterospadowym. Fasada (elewacja wschodnia) pierwotnie siedmioosiowa, z centralnym pozornym trzykondygnacyjnym ryzalitem, poprzedzonym gankiem z głównym wejściem do budynku. Obecnie zarówno ganek jak i układ osi znacznie przekształcone. Z ozdobnych detali architektonicznych zachował się gzyms wieńczący i niektóre odcinkowe gzymsy nadokienne. W elewacji bocznej (północnej) dodatkowe wejście do budynku. Na wschód od dworu dziedziniec gospodarczy, wokół którego zachowana część zabudowań pofolwarcznych (nr 11-17).
Dawny dwór w Orzeszkowie
Orzeszków znajduje się około 17 kilometrów na północny-zachód od Wołowa. Z miasta powiatowego najlepiej wyjechać DK340 (ul. Ścinawska) w kierunku Ścinawy. Za miejscowością Boraszyn z DK340 trzeba skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Orzeszkowa. Dwór – dawny Freigut (wg ewidencji nr 16, obecnie nr 15-16) i pozostałości folwarku znajdują się w południowej części miejscowości, przy głównej ulicy. Samochód można zostawić na poboczu drogi. Resztki zabudowań drugiego folwarku (nr 55-59) położone są na północnym krańcu Orzeszkowa.
Damian Dąbrowski,
Maj 2016r.