Powiat gliwicki, gmina Gierałtowice
(nazwa niemiecka: Preiswitz, Kreis Tost-Gleiwitz)
Rys historyczny i stan obecny:
Eklektyczny pałac został wzniesiony w latach 1890-1895 przez rodzinę von Raczek. Pałac murowany z cegły, potynkowany, na planie zbliżonym do prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty wysokim, wielospadowym dachem. Bryłę budynku urozmaicają liczne ryzality oraz dwie wieże częściowo wtopione w korpus. Fasada (elewacja południowa) 10-osiowa, z niesymetrycznie umieszczonym głównym wejściem z portalem zwieńczonym wolutowym naczółkiem, w którym umieszczono dwa kartusze herbowe. We wschodniej części fasady znajduje się czterokondygnacyjna okrągła wieża, w górnej części przechodząca w ośmioboczną, nakryta płaskim dachem (przed drugą wojną światową zwieńczona baniastym hełmem). W elewacji wschodniej niewielka czworoboczna wieża. Elewacje budynku ozdobione neoklasycystycznymi i neobarokowymi detalami: bogate obramienia okien, wieńczące ryzality szczyty ze spływami, fragmenty boniowania, główny portal.
Pałac stanowił własność rodziny von Raczek, a następnie von Korn. Po wojnie odnowiony ze zniszczeń i przekazany Spółdzielni Produkcyjnej „Promień”. Od 1995r. własność gminy Gierałtowice. We wnętrzach znajdują się przychodnia lekarska, przedszkole, biblioteka. W korytarzu ostatniej kondygnacji można zobaczyć ciekawą wystawę poświęconą historii obiektu oraz rodzinie von Raczek. Wnętrza pałacu są mało interesujące, remont z lat 70-tych upodobnił je do bloków budowanych w tych czasach. W ostatnich latach pięknie odnowiono elewacje pałacu, w przyszłości być może wypięknieją również jego wnętrza.
W pobliżu rezydencji znajduje się zadbany park krajobrazowy o powierzchni 8,4 ha z okazami liściastego starodrzewia.
Zabytki w Przyszowicach
Do rejestru zabytków w Przyszowicach wpisano spichlerz plebański, drewniany, XVIII/XIX w. (nr rej.: 600/66 z 17.03.1966r.); zespół dworski, ul. Gierałtowicka, z końca XIX w. (nr rej.: A-1284/81 z 17.12.1981r.): dwór i park.
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Przyszowic bardzo łatwo dotrzeć komunikacją publiczną. Przez miejscowość przejeżdżają liczne autobusy KZK GOP, m.in.: 41 Gliwice – Mikołów, 47 Zabrze – Knurów, 669 Gliwice – Ruda Śląska. Optymalny dojazd samochodem z Gliwic to podróż DK 44 w kierunku Mikołowa, około 8 km w jedną stronę. Obecnie w związku z budową autostrady A1 trzeba jechać objazdem przez Bojków. Na miejscu nie ma problemu z zostawieniem samochodu, przed pałacem znajduje się parking.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2009 r.
