Powiat milicki, gmina Krośnice
(nazwa niemiecka: Perschnitz, w latach 1936-1945 Zeidel, Kreis Militsch)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z dokumentu z 1224 roku, na mocy którego książę wrocławski Henryk I Brodaty nadał osadę Pirstnice klasztorowi cysterek z Trzebnicy. W 1250 roku wioska pojawia się ponownie w dokumentach jako Pirsniza. Majątek w Pierstnicy pozostał w rękach klasztoru trzebnickiego do kasaty dóbr kościelnych w Królestwie Prus w 1810 roku. Następnie wchodził w skład posiadłości państwowych i podlegał urzędowi w Trzebnicy (Königl. Rent-Amt Trebnitz). Do 1818 roku miejscowość wchodziła w skład powiatu trzebnickiego. W 1830 roku Pierstnica Wielka (Perschnitz Gross) liczyła 479 mieszkańców, w tym 230 ewangelików. Ewangelicy należeli do kościoła w Wierzchowicach (Wirschkowitz), a katolicy do kościoła w Bukowicach (Ober-Frauenwaldau). W Pierstnicy wzmiankowano 56 domów, wolne sołectwo, ewangelicką i katolicką szkołę, gorzelnię oraz wiatrak. W 1845 roku w Pierstnicy Wielkiej znajdowało się 57 domów, wolne sołectwo, ewangelicka i katolicka szkoła, wiatrak. Wioska liczyła 542 mieszkańców, w tym 261 ewangelików. Przynależność parafialna nie uległa zmianie. Na folwarku hodowano m.in. 669 owiec merynosów i 291 sztuk bydła rogatego. Majątek w dalszym ciągu należał do królewskiej domeny. W drugiej połowie XIX wieku brak wzmianek o posiadłości, prawdopodobnie została rozparcelowana. Dziedziczne sołectwo od 1860 roku należało do rodziny Wagner. W księdze adresowej z 1905 roku wzmiankowany był porucznik Max Wagner, jego majątek liczył 225ha. Rotmistrz Max Wagner pojawia się jeszcze w księgach adresowych z lat 1909-1912. W 1912 roku dziedziczne sołectwo, określane już jako Gut nr 1 w Pierstnicy miało powierzchnię 231,7ha, w tym 174ha pól uprawnych, 35ha łąk, 19,1ha lasów, 1ha parku, 1ha ogrodu, 1,6ha dróg i podwórzy gospodarczych. Max Wagner zatrudniał inspektora i jednego asystenta. Na folwarku hodowano konie i bydło. Pomiędzy 1912 a 1917 rokiem majątek w Pierstnicy nabył właściciel dóbr Brzostowo (Brustawe) - Bernhard Joseph Theodor Friedrich Leopold Cajus Raphael Maria hrabia zu Stolberg-Stolberg (ur.1872r., zm.1951r.). W 1921 roku posiadłość dzierżawił Paul Urban. W 1930 roku dzierżawcami byli spadkobiercy Paula Urbana. W 1937 roku należącym do Bernharda hrabiego zu Stolberg-Stolberg majątkiem kierował inspektor Lücking. Powierzchnia dóbr wynosiła 218,86ha, w tym 149,5ha pól uprawnych, 21ha łak, 14,75ha pastwisk, 0,5ha stawów, 26,97ha lasów, 0,64ha parku, 2ha ogrodu, 3,5ha dróg i podwórzy gospodarczych. Posiadłość pozostała w rękach Bernharda hrabiego zu Stolberg-Stolberg do końca drugiej wojny światowej. Następnie dobra przejęło państwo polskie. Folwark wraz z dworem znalazł się w gestii Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Od 1994 roku właścicielem dworu była firma Charleston International Poland Munad Dawodi z Indii. W 1997 roku z dawnej rezydencji były już tylko ruiny. Rozebrano je przed 2009 rokiem. Obecnie po dworze nie ma śladu. Do dziś przetrwał park i pofolwarczne zabudowania gospodarcze.
Na stronie internetowej http://aktywni.barycz.pl/index_pierstnica.php?dzial=3&kat=11&art=1&limit=0
Na temat Pierstnicy można znaleźć informację, że wieś w 1816 roku nabył hrabia Reichenbach. Według tej strony rodzina von Reichenbach około 1900 roku ufundowała dwór w miejscowości. Danych tych nie potwierdzają, żadne księgi adresowe. W 1937 roku poza rodziną zu Stolberg-Stolberg innymi właścicielami gruntów w Pierstnicy byli: Ernst Rudel (62,5ha), spadkobiercy Curta Rudela (61,8ha), August Wasmuth (44,2ha), Theodor Gusinde (50ha), dziedzice Josefa Gusinde (54ha).
Dwór
Na temat początków rezydencji w Pierstnicy brak jakichkolwiek informacji. Prawdopodobnie dwór ufundowała po 1860 roku rodzina Wagner, w rękach której majątek pozostał przynajmniej do 1912 roku. W czasach rodziny zu Stolberg-Stolberg budynek pełnił funkcję siedziby dzierżawców posiadłości lub inspektorów prowadzących folwark.
Dzięki stronie internetowej www.fotopolska.eu możemy przedstawić wygląd nieistniejącego dworu.
Był to budynek murowany, potynkowany, założony na planie prostokąta, parterowy, z mezzaninem, nakryty dachem naczółkowym z lukarnami. Posiadał siedmioosiową fasadę, z centralnym trzyosiowym dwukondygnacyjnym ryzalitem mieszczącym główne wejście. Wejście to poprzedzały schody i portyk kolumnowy podtrzymujący balkon. Ryzalit zamykał trójkątny naczółek.
Źródło: http://fotopolska.eu/376640,foto.html?o=miasto53891 (dostęp: 30 czerwca 2014 roku).
Zabytki w Pierstnicy
Do rejestru zabytków w Pierstnicy wpisano zespół dworski (21.09.1990r., nr rej.: 150/650/W): dwór i park. Z kolei w ewidencji zabytków znajduje się m.in. zespół pałacowo-folwarczny: dom mieszkalny (nr 2b), dom mieszkalny (nr 2c), dom mieszkalny (nr 2 d), dawna owczarnia, dawna obora, stodoła (obecnie magazyn), budynek gospodarczy (tzw. drewutnia), park pałacowy. W ewidencji brak informacji o dawnej rezydencji. Budynek nie istnieje, w rejestrze jednak nie zmieniono wpisu.
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Pierstnicy nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej trasą S8 w stronę Oleśnicy. Z tej ostatniej trasy należy zjechać na węźle Łozina i kontynuować podróż lokalnymi drogami przez Łozinę, Bierzyce, Węgrów, Rzędziszowice, Pomianowie, Ludgierzowice, Złotów i Bukowice. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 225km, z Wrocławia około 55km. Zespół dworski znajduje się w południowym krańcu Pierstnicy, na prawo od głównej drogi. Samochód można zaparkować w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań pofolwarcznych.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2014 r.
