Powiat oświęcimski, gmina Zator
Rys historyczny i stan obecny:
Początki wioski sięgają XIII w. Obszar na którym założono Rudze wraz z resztą kasztelani oświęcimskiej został w 1178 r. przekazany przez Kazimierza Sprawiedliwego Mieszkowi, księciu opolsko – raciborskiemu. Tereny te podlegały władzy Piastów Śląskich do 1456 r., kiedy to Jan IV oświęcimski sprzedał swoje księstwo królowi Polski Kazimierzowi Jagiellończykowi. Majątek w Rudzach początkowo należał do rodziny Rudzkich, a następnie do Noskowskich, Russockich i Biberstein – Starowieyskich. W drugiej połowie XVIII w. burgrabia krakowski Jan Biberstein – Starowieyski ufundował w Rudzach istniejący do dziś barokowy dwór. Rezydencja wraz z resztą dóbr Starowieyskich przeszła w ręce rodziny Bobrowskich herbu Jastrzębiec. Pod koniec XIX w. posiadłość kupił Władysław Heradin. Ostatnią prywatną właścicielką majątku była Rozalia Penkala. Po drugiej wojnie światowej na mocy dekretu o reformie rolnej dobra zostały rozparcelowane. W dawnym dworze utworzono szkołę podstawową, działającą jeszcze w latach 90-tych XX wieku. Obecnie dwór jest własnością prywatną. Inwestor przeprowadził w nim remont i zaadaptował go na restaurację „Dworek Młynarza”. W jej wnętrzach często odbywają się przyjęcia weselne, budynek bez problemu można zobaczyć z zewnątrz.
Dwór
Rezydencja murowana z cegły, potynkowana, wzniesiona na planie prostokąta, parterowa, nakryta dachem czterospadowym wykonanym z blachy. Fasada dziewięcioosiowa, z centralnym trzyosiowym pozornym ryzalitem, zamkniętym schodkowym szczytem. Na osi budynku główne wejście, poprzedzone nowym gankiem kolumnowym podtrzymującym balkon. W elewacji ogrodowej trzy wydatne ryzality. Wygląd budynku zmienił się w wyniku ostatniego remontu, zniknęły uszate obramienia otworów okiennych, kartusz z herbem Jastrzębiec został przykryty nowszym tynkiem. Elewacje zachowały wydatny gzyms wieńczący i lizeny w narożnikach. Układ wnętrz z sienią na osi, również mógł ulec przekształceniom. Wokół dworu niewielki ogród, pozostałość po parku. W pobliżu budynki dawnego folwarku.
Zabytki w Rudzach
Do rejestru zabytków sztuki wpisano: zespół dworski: dwór i park (17.11.1972 r., pod nr rej.: A-396 i ponownie 21.03.1978 r., pod nr A-282/78).
Informacje praktyczne i dojazd:
Niestety do miejscowości nie można dotrzeć komunikacją publiczną. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 44 w kierunku Skawiny przez Tychy, Oświęcim do miasta Zator. Z Zatoru najlepiej wyjechać DK 28 w stronę Wadowic. Z tej ostatniej trasy trzeba skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do miejscowości Rudze. Odległość: w jedną stronę niecałe 75 km. Adres budynku: Rudze 2. Samochód można zaparkować blisko dworu.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2010 r.
