Powiat świdnicki, gmina Strzegom
(nazwa niemiecka Grunau, Kreis Striegau, od 1932r. Kreis Schweidnitz)
Zabytki w Skarżycach
W rejestrze zabytków nie znalazł się żaden obiekt w Skarżycach.
Do ewidencji zabytków wpisano:
- dwór, później spichlerz, obecnie dom mieszkalny nr 1/1a
- dom zarządcy folwarku nr 1f
- dom mieszkalny 1d
- cztery stajnie w zespole folwarku, Stadnina Koni Strzegom
- dom mieszkalny nr 3
- dom mieszkalny nr 7
- dom mieszkalny z młynem wodnym, następnie elektrycznym nr 13
- obora, obecnie warsztat kamieniarski nr 13
Miejscowość wzmiankowano w 1371 roku pod nazwą Grunow. Dobra obejmujące również wieś Czechy w 1441r. nabył Heinz von Kalkreuter. Kolejnymi właścicielami majątku byli: David von Schindel, w 1580r. Matthesen von Logau, Anna von Seidlitz, w 1623r. Sigmund von Peterswalde, w 1630r. Sigmund von Nostitz, Kaspar von Schindel, w 1670r. Anna Maria wdowa von Sauerma. W 1704r. Konrad Sigmund von Zedlitz odkupił posiadłość od braci Konrada i Gottfrieda Ernesta von Tschirnhaus. W 1726r. włości należały do Konrada Wilhelma von Zedlitz i Georga Gottlieba von Zedlitz. W 1738 roku właścicielem Skarżyc był Karl Gottfried von Krause. W 1744r. dobra nabył Hans Heinrich IV hrabia von Hochberg, następnie przez kilkadziesiąt lat majątek należał do Hochbergów z Roztoki. W 1785 roku w Skarżycach znajdował się folwark, 14 gospodarstw zagrodniczych. Wioska liczyła 102 mieszkańców. W 1830 roku posiadłość należała do hrabiego von Hochberg z Książa. W Skarżycach wzmiankowano 21 domów, folwark, 117 mieszkańców, w tym 15 katolików, ewangelicką szkołę, 2 młyny wodne. W 1838 roku dobra obejmujące Pastuchów, Czechy i Skarżyce odkupił od Hochbergów za 190000 talarów reńskich tajny radca handlowy Christian Gottlieb Kramsta ze Świebodzic (ur.1776r., zm.1838r.). Po śmierci Christiana Gottlieba jego dobra odziedziczył brat Georg Gottlob Kramsta (ur.1782r., zm.1850r.). W 1845 roku w Skarżycach znajdowało się 19 domów, folwark, ewangelicka szkoła, 2 młyny wodne. Wieś liczyła 123 mieszkańców, w tym 23 katolików. Kolejnym właścicielem majątku został Eduard Theodor Kramsta (ur.1810r., zm.1875r.), najstarszy syn Georga Gottloba. Za czasów Eduarda Theodora Kramsty folwarkiem przez wiele lat zajmował się inspektor Dröscher z Pastuchowa. W 1875 roku dobra odziedziczyła Maria von Kramsta (ur.1843r., zm.1923r.), córka Eduarda Theodora. W 1894 roku majątkiem w Skarżycach zarządzał generalny pełnomocnik dyrektor ziemstwa Labitzky z Morawy. Posiadłość liczyła zaledwie 115ha, w tym 89ha pól uprawnych, 11ha łąk, 13ha lasów, 2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1923 roku państwo stanowe Morawa otrzymał w spadku porucznik Hans-Christoph von Wietersheim-Kramsta (ur.1899r., zm.1978r.), wnuk Anny Elise von Kramsta (ur.1840r., zm.1900r.), starszej siostry Marii. W 1937 roku majątek w Skarżycach pozostawał częścią państwa stanowego Morawa, należącego do porucznika Hansa-Christopha von Wietersheim-Kramsta. Włości liczyły 110ha, w tym 85ha pól uprawnych, 10ha łąk, 13ha lasów, 2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Folwark prowadził inspektor Schnitzler z Morawy.
Renesansowy dwór w Skarżycach powstał w XVI wieku. Rezydencja straciła na znaczeniu już w połowie XVIII wieku, kiedy to majątek nabyli Hochbergowie z Roztoki. Odtąd aż do 1945 roku właściciele włości w Skarżycach mieli siedziby poza wioską. Hochbergowie w Roztoce i Książu, a Kramstowie w Świebodzicach i Morawie. W tej sytuacji w drugiej połowie XIX wieku dwór w Skarżycach został przebudowany na spichlerz. W związku ze zmianą funkcji budynku przekształcono zarówno jego wnętrza, jak i bryłę. Wokół dawnej rezydencji w 4 ćw. XIX w. oraz 1 ćw. XX w. wzniesiono zabudowania gospodarcze i mieszkalne dla pracowników folwarku. Zapewne w XX wieku spichlerz (dawny dwór) przystosowano ponownie do celów mieszkalnych. Obecnie budynek jest opuszczony. Dawna siedziba szlachecka to budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakrytym dachem dwuspadowym z powiekami. Elewacje pozbawione ozdobnych detali, układ okien przekształcony, nieregularny. Spod skutych i opadających tynków ukazało się jedno z renesansowych kamiennych obramień pierwotnego okna. W ostatnich latach zasypano staw znajdujący się tuż obok dawnej rezydencji. Staw widoczny jest wraz z spichlerze na widokówce z I połowy XX wieku.
Źródło: https://polska-org.pl/949635,foto.html?idEntity=506129 (dostęp: 20.01.2020r.)
Skarżyce położone są ponad 16 kilometrów na północny-zachód od Świdnicy. Najszybszy dojazd do miejscowości zapewnia droga powiatowa, zwana łącznikiem autostradowym, która łączy Świdnicę i Żarów. Z trasy tej należy skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Skarżyc przez Piotrowice Świdnickie i Pastuchów. Zespół folwarczny z dawną rezydencją znajduje się na południowym krańcu Skarżyc, w pobliżu rzeki Strzegomki, na lewo od głównej drogi przebiegającej przez wioskę.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2020r.
