Powiat tarnogórski, dzielnica Tarnowskich Gór
(nazwa niemiecka: Alt Repten, Kreis Tarnowitz)
Rys historyczny i stan obecny
Repty po raz pierwszy były wzmiankowane w dokumencie z 1201 roku. W dziewiętnastym stuleciu majątek w miejscowości należał do tarnogórsko-świerklanieckiej linii rodziny Henckel von Donnersmarck. W 1886 roku włości liczyły 432ha, w tym 127ha pól uprawnych, 5ha łąk, 84ha pastwisk, 207ha lasów, 9ha dróg i podwórzy gospodarczych. Posiadłość była częścią państwa stanowego Herrschaft Beuthen-Tarnowitz-Neudeck, należącego do hrabiego Guido Henckel von Donnersmarck (ur.1830r., zm.1916r.). W latach 1894-1898 hrabia Guido wzniósł w Reptach pałac zaprojektowany przez Gabriela von Seidla. Rezydencja została zbudowana w stylu neorenesansu niemieckiego (północnego). Po śmierci księcia (tytuł od 1901r.) Guido Henckel von Donnersmarck w 1916 r. właścicielem fideikomisu Repty został jego najmłodszy syn hrabia Kraft (ur.1890r., zm.1977r.). W skład fideikomisu wchodziły majątki w miejscowościach: Repty, Mikulczyce, Opatowice, Stolarzowice, Stare Tarnowice i Wieszowa. Posiadłość w samych Reptach w 1917r. liczyła 446ha, w tym 132ha pól uprawnych, 5ha łąk, 84ha pastwisk, 207ha lasów, 18ha dróg i podwórzy gospodarczych. Po podziale Śląska pomiędzy Niemcy i Polskę w 1922 roku dobra hrabiego Krafta znalazły się w dwóch państwach. Co ciekawe granica państwowa przebiegała między innymi wzdłuż granicy parku w Reptach. Pałac w miejscowości pozostał siedzibą hrabiego Krafta do 1945 roku. W 1945r. rezydencja spłonęła, prawdopodobnie podpalona przez żołnierzy radzieckich. W tym samym roku majątek w Reptach wraz z resztą dóbr rodziny Henckel von Donnersmarck przeszedł na własność państwa polskiego. W 1949 roku park w Reptach przejęło Ministerstwo Leśnictwa. Trzy lata później Zakłady Mechaniczne z Łabęd w położonym na terenie parku budynku zwanym masztalernią urządziły ośrodek kolonijny dla dzieci swoich pracowników. W 1957 roku w Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach odbyła się narada na temat odbudowy spalonego pałacu i zaadaptowania budynku na ośrodek rehabilitacyjny dla górników. W latach 1957-1958 odgruzowano budynek. W 1958r. przypałacowa masztelarnia została odebrana zakładom z Łabęd. W następnych latach w obiekcie prowadzono prace remontowe i adaptacyjne. W 1961r. w budynku ostatecznie otwarto pierwszy oddział ośrodka rehabilitacyjnego. W tym samym czasie decydowały się losy pałacu. Pomimo początkowo pozytywnych opinii nie przystąpiono do prac zabezpieczających. Wraz z upływem kolejnych lat stan murów ulegał pogorszeniu. Ostatecznie w Komitecie Budowy Centralnych Ośrodków Leczniczych dla Górniczej Służby Zdrowia zwyciężyły plany budowy nowego obiektu. W 1966 roku ruiny pałacu zostały wysadzone w powietrze. Następne dwa lata zajęło porządkowanie gruzowiska. W kolejnych latach w parku w Reptach wzniesiono nowy bezstylowy budynek, będący najważniejszą częścią Ośrodka Rehabilitacyjnego.
Obecnie śladami po repeckiej posiadłości Donnersmarcków są park i budynek masztelarni. Dziś w dawnej masztelarni mieści się Salezjański Ośrodek Szkolno-Wychowawczy. Obiekt można zobaczyć tylko z zewnątrz, z pewnej odległości. Budynek murowany z kamienia, częściowo potynkowany, założony na planie litery „U”, trzykondygnacyjny. W południowej elewacji skrzydła zachodniego okrągła wieża. Część okien w opaskach, niektóre z klińcami. W przyziemiu skrzydła środkowego arkady zamknięte łukiem koszowym. Od zachodu do masztelarni dostawiono nowszy budynek.
Zabytki w Tarnowskich Górach Reptach Śląskich
Do rejestru zabytków w Reptach Śląskich wpisano park krajobrazowy z XIX wieku (30.12.1966r., nr rej.: 660/66). W rejestrze znajduje się również pochodzący z XVIII wieku dom z Rept Starych, ul. Wyzwolenia 68 (28.05.1966r., nr rej.: 661/66).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do dzielnicy Tarnowskich Gór Repty Śląskie zapewniają autobusy KZK GOP. Na przystankach w Reptach zatrzymują się między innymi autobusy linii: 80 (Gliwice – Tarnowskie Góry Dworzec PKP), 83 (Zabrze – Tarnowskie Góry Dworzec PKP), 112 (Gliwice – Tarnowskie Góry Dworzec PKP) i 135 (Bytom – Stare Tarnowice). Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK78 w kierunku Tarnowskich Gór. Trasa DK 78 prowadzi przez dzielnicę Repty. W Reptach należy z niej skręcić w lewo w ul. Witosa. Następnie z ulicy Witosa należy skręcić w prawo w ulicę Repecką prowadzącą do Starych Tarnowic. Park znajduje się na zachód od tej ulicy. Odległość: z Gliwic w jedną stronę nieco ponad 20km. Na skraju parku repeckiego od strony ulicy Repeckiej znajduje się rozległy parking.
Damian Dąbrowski,
Luty 2013 r.
