Powiat opolski, gmina Tułowice
(nazwa niemiecka: Tillowitz, Kreis Falkenberg)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o Tułowicach pochodzi z 1447 r. i dotyczy kościoła parafialnego p.w. św. Rocha. Na przestrzeni wieków często zmieniali się właściciele wioski. W XVI w. Tułowice należały do rodziny Dobiszowskich. Florentyna, córka Zygmunta Dobiszowskiego wyszła za mąż za Fryderyka von Nawój i wniosła mu w wianie tutejsze dobra. W 1572 r. Nawój sprzedał Tułowice Janowi Ponge von Baumgarten, który już w pięć lat później odsprzedał miejscowość Janowi von Pückler. Od 1596 r. właścicielem Tułowic był hrabia Henryk Dreske. Od początku XVII w. do II połowy XVIII w. wieś należała do rodziny von Zierotin. W 1779 r. Maria von Zierotin wyszła za mąż za hrabiego Johanna Nepomuka Carla von Praschmę, odtąd do 1830 r. dobra pozostał w rękach Praschmów. W 1835 r. zadłużony majątek nabył Friedrich von Frankenberg-Ludwigsdorf. Jego potomkowie pozostali w Tułowicach do 1937 r., kiedy to władze hitlerowskie skonfiskowały posiadłości Konrada von Frankenberg-Ludwigsdorf. Brak dokładnych informacji o początkach rezydencji w Tułowicach, istniejący pałac został kilkakrotnie przebudowany i rozbudowany w XIX w., najpierw przez Ludwiga Praschmę, następnie przez rodzinę von von Frankenberg-Ludwigsdorf. W czasie drugiej wojny światowej w pałacowych wnętrzach urządzono szkołę robotników leśnych, mieszkania oraz szpital. Po 1945 r. majątek został przekazany Nadleśnictwu Państwowemu w Tułowicach. W 1948 r. w pałacu otwarto Ośrodek Szkolenia Robotników Leśnych, zamieniony w 1957 r. w Technikum Leśne, do dziś działające w Tułowicach. Obecnie w pałacowych wnętrzach znajduje się internat. Zabytek dobrze utrzymany, możliwość zwiedzania tylko z zewnątrz.
Pałac
Pałac w formie klasycystycznej wzniesiony dla Ludwiga Praschmy przed 1824 r., przebudowany w stylu neorenesansowym w latach 1879-89 według projektu Carla Heidenreicha dla rodziny von Frankenberg. Rezydencja murowana z cegły, otynkowana, trzyskrzydłowa, zbudowana na planie litery „U”, wszystkie skrzydła dwukondygnacyjne, nakryte wysokimi dwuspadowymi dachami z facjatami. Fasada (elewacja południowa) piętnastoosiowa z centralnie umieszczonym portykiem oraz kwadratową wieżą zwieńczoną tarasem z narożnymi wieżyczkami i ośmiobocznym hełmem prześwitowym. Przed fasadą taras z fontanną na osi, otoczony żeliwną balustradą z kamiennymi słupami. Elewacja północna skrzydła południowego z dwoma okrągłymi wieżami po bokach i centralnie umieszczonym dwukondygnacjowym bogato zdobionym wykuszem, nad którym taras oraz szczyt z figurą Michała Archanioła. W osi elewacji wschodniej kamienna ława z półkolumną z figurą Diany. Elewacje dzielone pilastrami, częściowo boniowane, z oknami w ozdobnych obramieniach, w części zachowane dekoracyjne neorenesansowe detale, w elewacji wschodniej przetrwały dwie żeliwne kraty. Układ wnętrz przekształcony, trzytraktowy, w kilku salach skrzydła wschodniego pozostały oryginalne sztukaterie.
Pałac otacza park krajobrazowy z II połowy XIX wieku.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Tułowic jest trudny i czasochłonny. Najpierw trzeba dotrzeć do Opola, najprościej pociągiem z Gliwic. W Opolu można przesiąść się do pociągu jadącego do Nysy przez Tułowice lub skorzystać z autobusu PKS do Tułowic. Niestety zarówno pociągi jak i autobusy na wspomnianych trasach kursują bardzo rzadko. Samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 do węzła Prądy, a następnie DK 46 do Niemodlina. Z Niemodlina DK 405 do Korfantowa prowadzi przez Tułowice, w centrum wioski należy skręcić w lewo, w boczną ulice prowadzącą do pałacu. Odległość: w jedną stronę niecałe 100 km. Na miejscu można zostawić samochód na parkingu przed ogrodzeniem zespołu pałacowo-parkowego.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2009 r.
