Powiat strzeliński, gmina Strzelin
(nazwa niemiecka: Wammelwitz, Kreis Strehlen)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1299r.
Rys historyczny i stan obecny:
Wąwolnica przez znaczną część swej historii była własnością kościelną. W 1299r. należała do klasztoru cystersów z Krzeszowic. Następnie weszła w skład dóbr posiadanych przez klaryski ze Strzelina i pozostała w ich rękach do 1540r. W 1783r. Wąwolnica była częścią królewskiej domeny. Dobra rycerskie w miejscowości rozparcelowano zapewne już w XIX w. Dzięki temu w Wąwolnicy powstało kilka większych majątków. Jeden z nich, zwany Erbscholtisei, należał od 1840r. do rodziny Kaerber. Właścicielami innego znaczącego majątku była w XIX w. rodzina Giehler. W 1894r. posiadłości w Wąwolnicy należały do: Friedricha Kaerbera – Erbscholtisei, 143ha; Gustava Gieglera – Gut nr 7,61ha. Friedrich Kaerber pozostał właścicielem dóbr do 1930r., następnie należały one do jego spadkobierców, między innymi Pani Gertrud Kaerber. W 1937r. majątek rodziny Kaerber liczył 139ha, w tym 117ha pól uprawnych, 10ha łąk, 10ha pastwisk. Powierzchnia ogrodów wynosiła 1ha, a kolejny hektar stanowiły drogi i podwórza gospodarcze. Po drugiej wojnie światowej posiadłość została znacjonalizowana. W czasach Polski Ludowej pałac zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Obecnie jest on własnością prywatną. Drugi większy majątek w Wąwolnicy (Gut nr 7) przed 1902r. przeszedł na własność Heinricha Rohde z Konradowic (auf Kurtwitz). Pozostał on właścicielem dóbr o powierzchni 59ha przynajmniej do 1937 roku.
Pałac
Rezydencja o cechach neorenesansowych, wzniesiona zapewne przez rodzinę Kaerber po 1840 roku. Budynek remontowany po 1985 roku. Pałac murowany z kamienia i cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty dachem czterospadowym i płaskim (dobudówka). Fasada (elewacja północno-zachodnia) dziewięcioosiowa, z centralnym trzyosiowym ryzalitem mieszczącym główne wejście. Ryzalit zamyka trójkątny szczyt z gzymsem konsolkowym i okulusem. Od wschodu pałac powiększono o niższą jednoosiową dobudówkę. Przypuszczalnie łączyła się ona z budynkiem gospodarczym, obecnie wyburzonym. W elewacji ogrodowej pałacu niewielki wykusz. Elewacje zachowały liczne detale architektoniczne: boniowane przyziemie, gzymsy między kondygnacjami i proste gzymsy nadokienne, obramowania wokół niektórych otworów okiennych. Okna w większości prostokątne, ale również zamknięte łukiem odcinkowym i pełnym. Układ wnętrz dwutraktowy z centralną sienią i klatką schodową. Piwnice nakryte stropami odcinkowymi, w pozostałych wnętrzach zastosowano stropy płaskie z sufitami. Pałac skierowany jest elewacją frontową na dziedziniec folwarczny. Wokół dziedzińca zabudowania gospodarcze z drugiej połowy XIX w., przebudowane w czasach Polski Ludowej. Obecnie część z nich użytkowana. Od południa do rezydencji przylega niewielki (1,6ha) park krajobrazowy z drugiej połowy XIX w. W parku dominuje liściasty drzewostan: dęby, kasztanowce, jesiony.
Zabytki w Wąwolnicy
Do rejestru zabytków w Wąwolnicy wpisano park z drugiej połowy XIX w. (31.01.1984r., nr rej.: 522/W). Wart umieszczenia w rejestrze jest z pewnością dobrze zachowany pałac. Opieka konserwatorska mogłaby zapobiec nieprzemyślanej przebudowie budynku.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Wąwolnicy zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące między innymi ze Strzelina (cztery w dni robocze) i Ząbkowic Śląskich. Ze względu na trudności z przesiadką nie polecam tej formy dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej DK395 w stronę Ziębic. Wąwolnica leży na prawo od tej ostatniej trasy, zjazd do miejscowości za Szczodrowicami. Pałac położony jest na początku wioski. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 160km. Samochód można zaparkować przy wjeździe na teren folwarku.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2012 r.
