Powiat namysłowski, gmina Wilków
(nazwa niemiecka: Wilkau, Kreis Namslau)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki dziejów miejscowości sięgają XIII w. W 1290 r. książę wrocławski Henryk V nadał Wilków Guntherowi von Biberstein. W tym samym czasie po raz pierwszy wzmiankowano kościół parafialny p.w. św. Mikołaja. Dalsze losy majątku nie są znane, kolejna zmiana o jego właścicielu pochodzi dopiero z szesnastego wieku. W 1579 r. jako właściciel Wilkowa wspomniany był Augustyn John z Wrocławia, w 1607 r. wpisany w stan rycerski, jako Augustyn John von Wilckau zum Baumgarten. Jego syn, Henryk, prawdopodobnie sprzedał rodzinne dobra i przeniósł się do księstwa opawskiego. Jednocześnie na przełomie XVI i XVII w. jako właściciel Wilkowa występuje w dokumentach Wilhelm von Muensterberg, komisarz ziemski namysłowskiego okręgu sądowego. Wskazuje to na istnienie dwóch majątków w miejscowości, być może więc podział na Dolny i Górny Wilków sięga drugiej połowy XVI w. Następnie dobra należały do syna Wilhelma von Muensterberg, Sylwiusza, urzędnika księstwa wrocławskiego, posiadającego również Ligotę Wielką w księstwie oleśnickim. Jego syn Sylwiusz Wilhelm, kolejny właściciel Wilkowa, w 1693 r. był marszałkiem dworu księcia Chrystiana Ulryka von Wuertemberg-Oels”. W 1717 r. Anna Barbara córka Jana Krzysztofa von Frankenberg – Proschlitz z Gosławia, została żoną Jana Jerzego Ludwika von Monsterberg z Wilkowa koło Namysłowa, zapewne krewnego wyżej wymienionych. Z informacji ze strony www.wilkow.pl wynika, że podział miejscowości na majątki Wilków Dolny i Górny utrzymał się w XVIII i XIX w. Niestety trudno odnieść te nazwy do sytuacji aktualnej. Autor próbował uzyskać więcej informacji od administratorów oficjalnej strony internetowej Gminy – niestety bezskutecznie - i w tej sytuacji przyjął hipotezę, że Wilków Górny to część miejscowości na północ od drogi Bierutów - Namysłów (DK 451), a Wilków Dolny to część wioski na południe od wspomnianej trasy. Ostatnia wiadomość o właścicielu dóbr w Dolnym Wilkowie pochodzi z 1892 r., kiedy to niewielki majątek (179 ha) kupił Robert von Maltitz (1832-1902) z brandenburskiej linii rodu. W posiadłości mieszkał aż do śmierci, brak informacji czy pozostawił rodzinę.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd do Wilkowa komunikacją publiczną jest dosyć czasochłonny, ale nie stanowi większego problemu. W miejscowości znajduje się stacja kolejowa Wilków Namysłowski, na której zatrzymują się pociągi z Kluczborka do Oleśnicy. Osobom podróżującym z Górnego Śląska do Kluczborka proponuję jechać pociągiem z Katowic lub Tarnowskich Gór. Do Wilkowa można także dojechać autobusem PKS z Namysłowa, kursują one jednak dosyć rzadko (siedem razy, tylko w dni robocze). Do samego Namysłowa można dotrzeć pociągiem między innymi z Kluczborka i Wrocławia. Wybierającym dojazd samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Nogawczyce, następnie DK 88 do Strzelec Opolskich i dalej DK 94 do Opola. Z Opola do Namysłowa najkorzystniej jechać DK 454. Z Namysłowa wyjazd DK 451 w stronę Oleśnicy, trasa ta prowadzi przez środek Wilkowa. Odległość do centrum Wilkowa: w jedną stronę około 130 km.
Wilków, pałac ul. Parkowa
Klasycystyczny pałac w Wilkowie zbudowano przed 1845 r. Budynek należał do rodziny Hofrichter, następnie od 1876 r. do Aleksandra Braunera i w latach 1902-1930 do Reinholda Golderta. Po drugiej wojnie światowej upaństwowiony. Otoczenie pałacu wskazuje, że jakiś czas funkcjonowała w nim szkoła lub przedszkole. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym, z nowszymi wystawkami, wykonanym z dachówki. Fasada pięcioosiowa z centralnym pozornym ryzalitem poprzedzona portykiem filarowo – kolumnowym podtrzymującym balkon. Przy elewacjach bocznych nowsze przybudówki, nad jedną z nich również balkon. Elewacje zachowały część ozdobnych detali: obramowania otworów okiennych, wydatne gzymsy, lizeny artykułujące część środkową fasady, pod oknami parteru prostokątne płyciny. Pałac otacza półtorahektarowy park typu naturalnego pochodzący z połowy XIX w. Budynek jest własnością prywatną, teren wokół jest ogrodzony. Zabytek można zobaczyć tylko z zewnątrz, z pewnej odległości. Obecny właściciel nie prowadzi remontu i próbuje sprzedać pałac. Marek Goworowski w książce „Zamki, pałace i dwory Opolszczyzny. Podróż w nieznane” napisał, iż budynek został zbudowany przez hrabiego von Kuylenstiern i następnie przebudowany w latach 1910 i 1916. Autor zaczerpnął te informacje zapewne z Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce i umieścił w opisie pałacu, tymczasem dotyczą one zupełnie innego obiektu – dworu, obecnie domu nr 116, o którym zamieszczam informacje na kolejnej stronie.
Pałac w Wilkowie przy ul. Parkowej wpisano do rejestru zabytków 08.02.1990 r., pod nr rej.: 2207/90, dokładnie dziesięć lat wcześniej, 08.02.1980 r., do rejestru pod nr 45/80 wpisano otaczający go park.
By dojechać do pałacu przy ul. Parkowej w centrum Wilkowa z DK 451 trzeba skręcić w lewo w drogę do Dębnika. Po chwili po prawej stronie drogi widać niewielki park i rezydencje. Samochód można zaparkować na poboczu ul Parkowej.
Stan pałacu we wrześniu 2009 roku
W 2020 roku pałac pozostawał własnością prywatną, teren wokół był ogrodzony. Budynek można było w dalszym ciągu zobaczyć tylko z zewnątrz, z pewnej odległości, zza ogrodzenia. Pałac nie był użytkowany. W zabytku prowadzono jednak jakieś prace remontowe, m.in. wymieniono dach.
Stan pałacu w październiku 2020 roku
Wilków, dwór nr 116 (ul. Krótka 3)
Majątek w 1819 r. zakupił Otton Chrystian von Kuylenstiern, który w następnych latach ufundował klasycystyczny dwór. Budynek przebudowywany w 1910 i 1916 r. jeszcze w latach sześćdziesiątych XX w. był w dobrym stanie technicznym, obecnie doprowadzony do ruiny. Dwór murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty był wysokim łamanym dachem, częściowo zachowanym. Fasada dziewięcioosiowa z pozornym trzyosiowym centralnym ryzalitem, mieszczącym główne wejście do budynku. Ponad nim trójkątny przyczółek. W elewacji tylnej na osi nowszy balkon, wzniesiony w 1916 r. Część budynku zachowała wieńczący gzyms kostkowy i tynk na ścianach, ożywionych w narożnikach boniowaniem. Układ wnętrz budynku dwutraktowy, znacznie przekształcony. Pomieszczenia nakrywały płaskie drewniane stropy z sufitami, obecnie w większości zawalone. Fragmentarycznie zachowała się ciekawa, drewniana, zabiegowa klatka schodowa. W pobliżu dworu oficyna i budynki gospodarcze dawnego folwarku: spichlerz, stodoła, obora, stajnia. Niektóre z nich użytkowane, przebudowane na budynki mieszkalne, inne podobnie jak rezydencja zagrożone zawaleniem.
Stan dworu w Wilkowie (ulica Krótka 3, wcześniej dom nr 116) wpisanego do rejestru zabytków sztuki w Polsce 30.11.1984 r. pod nr rej.: 2104/84 jest katastrofalny. Część dachu budynku uległa zawaleniu, reszta zapewne zapadnie się po następnej ciężkiej, śnieżnej zimie. Obiekt wymaga pilnych prac ratunkowych, bez nich w najbliższym czasie przestanie istnieć. Teren wokół zabytku nie jest ogrodzony, dwór można zobaczyć z zewnątrz, ze względu na niebezpieczeństwo wypadku nie polecam prób dostania się do jego wnętrza.
Stan dworu we wrześniu 2009 roku
Niestety w kolejnych latach nie podjęto żadnych prac ratunkowych. Stan zabytku stale się pogarszał i ostatecznie w marcu 2016 roku ze względów bezpieczeństwa ruinę dworu rozebrano. Jak w czasach PRL-u uzyskany z rozbiórki gruz wykorzystano do umocnienia dróg polnych na ternie gminy Wilków. Przy ulicy Krótkiej obecnie nie ma śladu po dworze, teren w którym się znajdował splantowano. Pozostałością po majątku są zabudowania pofolwarczne, wzniesione wokół prostokątnego dziedzińca. Część zabudowań nie jest użytkowana i popada w ruinę. Z czasem zapewne podzielą los rozebranej rezydencji.
Miejsce po pałacu i pozostałości majątku w październiku 2020 roku
Wilków – dwór ul. Długa 141/143
Na temat trzeciej rezydencji Wilkowa, dworu przy ul. Długiej 141/143 nie posiadamy żadnych informacji historycznych. Budynek wzniesiono zapewne w XIX w. Dwór murowany z cegły, potynkowany, zbudowany na planie prostokąta, z nowszą przybudówką w elewacji bocznej, parterowy z zagospodarowanym poddaszem, nakryty wysokim dachem mansardowym z lukarnami i wystawkami. Fasada sześcioosiowa z centralnym czteroosiowym dwukondygnacjowym ryzalitem, z dobudówką podtrzymującą wraz w dwoma kolumnami balkon na wysokości drugiej kondygnacji. W elewacji tylnej środkowy ryzalit, trzyosiowy, przed nim ganek filarowo – kolumnowy zwieńczony tarasem. Obydwa ryzality zamykają trójkątne przyczółki. Elewacje budynku przekształcone, o częściowo zmienionym układzie otworów okiennych, zachowały część ozdobnych detali. W ryzalitach pozostałości podziałów ramowych za pomocą gzymsów i lizen oraz prostokątne płyciny pod częścią otworów okiennych.
Dwór przy ul. Długiej otaczają resztki dawnego parku krajobrazowego. W pobliżu znajdowały się budynki gospodarcze folwarku, z niepotwierdzonych informacji uzyskanych od mieszkańców wynika, że zniszczone przez pożar kilkanaście lat temu. Budynek nie jest wpisany do rejestru zabytków sztuki, ujęto go jedynie w gminnym rejestrze zabytków.
Dawny dwór pełni obecnie funkcje mieszkalne i by nie zakłócać spokoju jego lokatorom najlepiej obejrzeć go tylko z zewnątrz.
Do budynku przy ul Długiej nr 141/143 trzeba w centrum miejscowości z DK 451 skręcić w prawo w drogę do Jakubowic, dwór znajduje się po prawej stronie tej drogi. Samochód trzeba zostawić na poboczu.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2010 r., aktualizacja październik 2020r.
Stan dworu we wrześniu 2009 roku
