Powiat jaworski, gmina Paszowice
(nazwa niemiecka Moisdorf, Kreis Jauer)
Zabytki w Myśliborzu
Do rejestru zabytków w Myśliborzu zostały wpisane: zespół pałacowy (nr rej.: A/3129/952 z 24.05.1991r.): pałac, budynek mieszkalny, szklarnia, wozownia, brama łącząca szklarnię z wozownią, dwie stajnie, oficyna mieszkalna, mur wokół parku oraz park (nr rej.: A/3128/551/L z 6.05.1980r.).
Miejscowość wzmiankowano w 1374 roku jako Meuzzewersdorf, a w 1389 roku pod nazwą Meusilbersdorf. Wieś dzieliła się na część Dolną i Górną. W XVII wieku Myślibórz Górny należał do kilku pokoleń rodziny von Schweinichen. Ostatnia przedstawicielka tej linii rodu Barbara Charlotte wniosła majątek w wianie Wolfowi Ernstowi von Stössel (zm. Około 1743r.). Kolejnymi właścicielami dóbr byli: w latach 1746-1752 Karoline von Hohberg, w latach 1752-1757 Wilhelm Friedrich von Waldmann, baron von Grunfeld, w latach 1757-1774 Sophie Elisabeth von Pusch z domu von Stange, w latach 1774-1786 Ernst Friedrich von Stange. Na początku dziewiętnastego stulecia włości Myślibórz Dolny i Górny połączyli w swych rękach członkowie rodu von Rothkirch. W opisie miejscowości z 1830 roku wzmiankowano pałac i dwa folwarki. Jako właściciela posiadłości wymieniono von Rothkircha. W 1845 roku rezydencja i folwarki należała już do komisarza dystryktu policyjnego von Saufina. W latach 1856-1858 włości znajdowały się w rękach kapitanowej Ottilie Wilhelimine von Hiller z domu Kober. W 1858 roku sprzedała ona majątek Wilhelmowi Friedrichowi von Prittwitz und Gaffron (ur. 1815r., zm. Po 1886r.), majorowi 50 regimentu dolnośląskiej landwehry, królewskiemu szambelanowi, starszemu ziemskiemu, członkowi Izby Posłów, rycerzowi zakonu joannitów. Wilhelm Friedrich von Prittwitz und Gaffron w 1843r. ożenił się z Marie Charlotte Gertrud z domu von Frankenberg-Ludwigsdorf, wdową von Diebitsch (ur. 1815r., zm. 1846r.). Trzy lata po śmierci pierwszej żony ożenił się ponownie. Jego wybranką była Leocadia baronówna von Hohberg (ur.1819r.). Po śmierci męża wdowa Pani Leokadie von Prittwitz und Gaffron, z domu baronówna von Hohberg została właścicielką posiadłości. Od około 1902 roku majątkiem jako generalny pełnomocnik zarządzał jej zięć Friedrich Wilhelm Richard hrabia von Carmer (ur.1849r., zm.1915r.), królewski szambelan z Ryczenia, właściciel Osetna i Niwy. Włości w Myśliborzu liczyły 369ha, w tym 190ha pól uprawnych, 15ha łąk, 158ha lasów, 6ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Około 1909 roku dobra otrzymała w spadku Frede Henriette Ida von Carmer-Osten z Ryczenia, z domu von Prittwitz und Gaffron (ur. 1855r.), najmłodsza córka Wilhelma Friedricha i Leokadie. Majątek o powierzchni 369ha dzierżawił jej krewniak Joachim Bernhard von Prittwitz und Gaffron. W latach 1921-1926 właścicielem dóbr był porucznik w stanie spoczynku Kurt von Prittwitz und Gaffron. Przynajmniej od 1930 roku majątek należał do dyrektorowej Dorothei de Roche, z domu Zimmermann z Bytomia. Była ona córką Antona Zimmermanna (ur.1867r., zm.1935r.), architekta, przedsiębiorcy, znaczącego radnego z Katowic. W 1937 roku włości pozostające w rękach Dorothea de Roche liczyły 369ha, w tym 171,2ha pól uprawnych, 15ha łąk, 17,8ha pastwisk, 159ha lasów, 6ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Pałac w II połowie XIX wieku na litografii z teki Alexandra Dunckera
Po 1945 roku majątek należał do Państwowego Gospodarstwa Rolnego Jawor, jako Zakład Rolny Myślibórz. Zabudowania folwarczne były użytkowane, natomiast pałac opuszczono i doprowadzono do kompletnej ruiny. W latach 80. XX wieku z zabytku pozostały właściwie mury obwodowe. W budynku zawalił się dach oraz stropy. Po upadku PGR-u w latach 90. XX wieku zabudowania znalazły się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. W 1997 roku ruiny pałacu nabył Franciszek Ardel z Wrocławia. Rok później rozpoczął on remont rezydencji. Prace remontowe zostały zakończone przed 2009 rokiem.
Okolice Myśliborza i rezydencja na przełomie XIX i XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/722305,foto.html?idEntity=513141 (dostęp: 31.05.2022r.)
Pałac i ogród w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/785601,foto.html?idEntity=513141 (dostęp: 31.05.2022r.)
Rezydencję w Myśliborzu wzmiankowano już w XVIII wieku. Obecny neogotycki pałac ufundował Wilhelmowi Friedrichowi von Prittwitz und Gaffron. Budowlę według projektu radcy budowlanego Carla Wolfa w latach 1859-1861 wzniósł budowniczy Oppermann z Brunszwika. Budynek murowany, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, założony na planie litery „L”, nakryty płaskimi pulpitowymi dachami skrytymi za krenelażem. Pałac posiada ciekawą, mocno rozczłonkowaną bryłę, złożoną z korpusu i licznych ryzalitów, dwóch narożnych wież, szczytów, ganku, tarasów z kamiennymi balustradami, balkonu. Elewacje bogato zdobione detalem architektonicznym: gzymsami machikułowymi, blankami, fryzami arkadowymi, nadokiennikami, kartuszami herbowymi. W pałacu zastosowano zarówno okna prostokątne jak i zamknięte łukiem Tudorów. Układ wnętrz dwutraktowy. Do pałacu przylegała niezachowana oranżeria.
Pałac i okolice Myśliborza na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/785604,foto.html?idEntity=513141 (dostęp: 31.05.2022r.)
Myślibórz położony jest około 6 kilometrów na zachód od Jawora. Z miasta powiatowego dojazd lokalną drogą (ulica Myśliborska). Zespół pałacowo-parkowy znajduje się na wschodnim krańcu Myśliborza. Na południe od pałacu położone jest Centrum Edukacji Ekologicznej i Krajoznawstwa „Salamandra”. Obiekt pełni funkcję dydaktyczną dla dzieci i młodzieży, posiada także bazę noclegową. Przy centrum funkcjonuje Ośrodek Rehabilitacji Zwierząt. Myślibórz usytuowany jest na terenie Parku Krajobrazowego „Chełmy”. Przez wieś przebiegają szlaki turystyczne i ścieżka „Szlak Salamandry”. Myślibórz otaczają wzgórza: Skałka, Rataj, Bazaltowa Góra, Kobylica, Golica. Na wzgórzu Rataj znajduje się największa atrakcja okolicy, pomnik przyrody nieożywionej, tzw. Małe Organy Myśliborskie, czyli bazaltowy czop wulkanu o widocznej strukturze słupowej. Na zachód od miejscowości rozciąga się zalesiona dolina rzeki Jawornik. Na jej krańcu położony jest Rezerwat przyrody „Wąwóz Myśliborski koło Jawora”.
Dokładna lokalizacja pałacu:
51.02904507474593, 16.120455222418503
Damian Dąbrowski,
Maj 2022r.
