Powiat strzeliński, gmina Strzelin
(nazwa niemiecka: Peterwitz, Kreis Strehlen)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1301 roku pod nazwą Pethrowicz, jako część uposażenia klasztoru klarysek ze Strzelina. Według źródła z 1783 roku Piotrowice należały do rodziny von Prittwitz. W miejscowości wzmiankowano folwark i 5 zagród kmieckich. Wioska liczyła 179 mieszkańców. W 1830 roku właścicielem majątku w Piotrowicach był Hans August Rudolph von Gellhorn. W wiosce znajdował się pałac, folwark, 37 domów, ewangelicka szkoła i młyn. Piotrowice miały 254 mieszkańców, w tym 8 katolików. Ewangelicy należeli do kościoła św. Michała w Strzelinie, katolicy także posiadali kościół w Strzelinie. Według opisu miejscowości z 1845 roku w Piotrowicach był pałac, folwark, 30 domów, ewangelicka szkoła i młyn. Liczba mieszkańców wioski wzrosła do 282, spośród nich 14 osób stanowili katolicy. Na folwarku należącym do porucznika von Gellhorn hodowano m.in. 1506 owiec merynosów. Hans August Rudolph von Gellhorn pozostał właścicielem posiadłości przynajmniej do 1858 roku. W 1861 roku dobra rycerskie Piotrowice należały już do rodziny von Saldern. W latach 1872-1876 w księgach adresowych dotyczących miejscowości wzmiankowano Arthura von Saldern. Od 1878 roku właścicielem posiadłości był Amtsrath August Rohde, m.in. dzierżawca królewskich dóbr w Białobrzeziu (Rothschloss). Włości w Piotrowicach w 1886 roku liczyły 239ha, w tym 205ha pól uprawnych, 27ha łąk, 3ha lasów, 4ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 21 koni, 124 sztuki bydła rogatego, w tym 36 krów. Po śmierci Augusta Rohde (zmarł pomiędzy 1886 a 1894 rokiem) majątek otrzymała w spadku wdowa po nim Pani Marie Rohde. W 1894 roku funkcje generalnego pełnomocnika pełnił Heinrich Rohde z Kondratowic (in Kurtwitz). Zarząd nad gospodarstwem sprawował inspektor Rudolf. Przed 1902 rokiem majątek przeszedł w ręce Oskara Rohde. Powiększył on powierzchnię włości do 302ha, w tym 290ha pól uprawnych, 5ha łąk, 2ha łoziny, 5ha dróg i podwórzy gospodarczych. Gospodarstwo prowadzone przez inspektora Ledderboga specjalizowała się w tuczu niemieckiej świni rasy szlachetnej. Oskar Rohde pozostał właścicielem majątku przynajmniej do 1930 roku. Przed 1917 rokiem nabył dobra w Krzepicach (Krippitz) w powiecie strzelińskim, gdzie zamieszkał. Zarząd majątkiem w Piotrowicach powierzył synowi Oskarowi Rohde juniorowi, wzmiankowanemu jako administrator w 1930 roku. Oskar Rohde senior zmarł przed 1937 rokiem. Dobra otrzymała w spadku wdowa po nim Pani Hedwig Rohde, z domu Koecher. Oskar Rohde junior pełnił funkcję generalnego pełnomocnika. Powierzchnia dóbr wynosiła 306ha, w tym 272,25ha pól uprawnych, 15ha łąk, 3ha parku i ogrodu, 2ha łoziny, 13,75ha stawów, dróg i podwórzy gospodarczych. Folwark nastawiony na hodowlę bydła nizinnego prowadził inspektor Hans Appel. Po drugiej wojnie światowej majątek przejęło państwo polskie. Folwark wraz z pałacem przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Rezydencję przekształcono w wielorodzinny budynek mieszkalny dla pracowników przedsiębiorstwa. W 1976 roku PGR przeprowadził remont elewacji i dachu pałacu. Od 1977 roku folwark należał do Strzelińskiego Kombinatu Rolnego. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku po upadku Kombinatu zabudowania znalazły się w posiadaniu Agencji Nieruchomości Rolnej Skarbu Państwa. Obecnie trudno określić stan własnościowy budynków. Pałac i oficyna w dalszym ciągu użytkowane pełnią funkcje mieszkalne. Większość budynków gospodarczych popadła w ruinę.
Pałac
Pałac wzniesiony prawdopodobnie w pierwszym ćwierćwieczu dziewiętnastego stulecia. Powiększony pod koniec XIX wieku o cztery osie, został przebudowany pomiędzy 1910 a 1920 rokiem i w drugiej połowie XX wieku. Budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie wydłużonego prostokąta, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym z naczółkiem od strony zachodniej. Fasada (elewacja południowa) jedenastoosiowa, pierwotnie symetryczna, siedmioosiowa, z głównym wejściem usytuowanym w parterowym ganku, zwieńczonym balkonem. Elewacja północna dziewięcioosiowa, z dwuosiowym płytkim ryzalitem w części zachodniej. Część elewacji zachowała ozdobne detale architektoniczne: gzyms między kondygnacyjny, proste nadokienniki w drugiej kondygnacji, boniowanie wykonane w tynku. Układ pomieszczeń zmieniony, w części zachodniej trzytraktowy z centralnym holem, w przedłużeniu którego klatka schodowa. W piwnicach zastosowano stropy odcinkowe, w holu na parterze sklepienie kolebkowe z lunetami, a na piętrze strop z dekoracją fasetową. Resztę pomieszczeń nakrywają płaskie stropy.
Pałac zamyka od północy dziedziniec gospodarczy. Przed fasadą rezydencji niewielkie zadrzewienie, pozostałość po ogrodzie widocznym na przedwojennej widokówce. W pierzei wschodniej folwarku dawna oficyna – budynek nr 9a. Większość pofolwarcznych zabudowań gospodarczych doprowadzona do ruiny. Na południe od folwarku zaniedbany i zdziczały park.
Zdjęcie pałacu w Piotrowicach z 1915 roku można znaleźć na stronie www.dolny-slask.org.pl
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/961513,foto.html?idEntity=505879
Zabytki w Piotrowicach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Piotrowicach. W ewidencji zabytków znalazł się m.in. zespół pałacowy: pałac (nr 9) i oficyna mieszkalna (obecnie budynek nr 9a).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Piotrowic zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące m.in. Łagiewnik, Strzelina i Wrocławia. Najwięcej kursów jest na trasie Strzelin – Piotrowice. Do samego Strzelina można dotrzeć np. pociągiem z Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej DK39 w stronę Łagiewnik (wyjazd ze Strzelina ul. Dzierżoniowską). Droga Krajowa 39 przebiega przez sam środek Piotrowic. Dawny folwark z pałacem położony jest w zachodniej części Piotrowic, na południe od DK39. Odległość: z Gliwic w jedną stronę niecałe 160km. Samochód można zaparkować w pobliżu pofolwarcznych zabudowań gospodarczych.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2013 r.
