Powiat strzeliński, gmina Strzelin
(nazwa niemiecka: Danchwitz, Kreis Strehlen)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1346 roku pod nazwą Damkowicz. Początkowo Dankowice należały do rodziny von Stachau. W 1427 roku posiadaczami wioski byli przedstawiciele rodu von Peterswald. W 1458 roku jako właściciel Dankowic wzmiankowany był von Tschech. W 1783 roku dobra rycerskie w Dankowicach należały do Carla Ludwiga von Siegroth. Miejscowość w tym czasie liczyła 44 mieszkańców, w większości katolików. Według opisu wioski z 1783 roku znajdował się w niej kościół katolicki p.w. św. Józefa – zbudowany w latach 1718-1719 - folwark i 16 domostw. W 1830 roku posiadaczem majątku w Dankowicach był Gottfried Greger. Miejscowość składała się z folwarku i 21 domów. Dankowice zamieszkiwały 144 osoby, z tego 105 wyznania katolickiego. Ewangelicy należeli do parafii w Białym Kościele (Steinkirch). Kościół katolicki z Dankowic wchodził w skład dekanatu w Wiązowie (Wansen). W wiosce działała szkoła katolicka. W 1845 roku właścicielem posiadłości był baron von Nostitz. W Dankowicach w tym czasie było 19 domów i jeden folwark. Miejscowość liczyła 165 mieszkańców, spośród których 41 było wyznania ewangelickiego. Na folwarku hodowano m.in. 950 sztuk owiec merynosów. W latach pięćdziesiątych XIX wieku majątek w Dankowicach przeszedł w ręce rodziny Schmidt. W latach 1856-1858 wzmiankowano jako właścicieli posiadłości spadkobierców porucznika Schmidta. W 1861 roku od rodziny Schmidt majątek wykupili przedstawiciele rodu von Wentzky. W 1872 roku dobra należały do porucznika von Wentzky und Petersheide. Po śmierci porucznika von Wentzky, przed 1876 roku, majątek otrzymali w spadku jego dziedzice. W 1886 roku właścicielką posiadłości była Pani Mathilde von Wentzky. Włości liczyły 197ha, w tym 181ha pól uprawnych, 12ha łąk, 4ha dróg i podwórzy gospodarczych. W gospodarstwie hodowano 21 koni, 93 sztuki bydła rogatego, w tym 26 krów, 400 owiec, 20 świń. W 1894 roku jako właścicieli majątku wymieniono spadkobierców von Wentzky. Dobra dzierżawił Amand Theuer. Przed 1902 rokiem sprawy spadkowe zostały wyjaśnione i jedynym właścicielem dóbr był rotmistrz Albin von Wentzky. Amand Theuer pozostał dzierżawcą do połowy 1905 roku. Od 1 lipca 1905 roku włości o powierzchni 198ha - w tym 179ha pól uprawnych, 10,5ha łąk, 8,5ha stawów, parku, dróg i podwórzy gospodarczych - dzierżawił Werner von Stegmann und Stein ze Stachowa (auf Stachau). Albin von Wentzky wzmiankowany był w księgach adresowych do 1912 roku. Być może zginął w czasie pierwszej wojny światowej. W 1917 roku majątek w Dankowicach należał do wdowy Gabriele von Wentzky und Petersheyde, z domu Freiin von Schöneich z Wrocławia. Pani Gabriele von Wentzky und Petersheyde pozostała właścicielką dóbr przynajmniej do 1937 roku. Dzierżawcami włości pozostawiali przedstawiciele rodu von Stegmann und Stein auf Stachau: do 1921 roku Werner, a następnie w latach 1926-1937 Hermann. W 1930 i 1937 roku jako administratora gospodarstwa wymieniono Pana M. Schönfeldera. W 1937 roku posiadłość liczyła 204,1ha, w tym 186,8ha pól uprawnych, 11,7ha łąk, 1ha pastwisk, 0,3ha stawów, 4,3ha parku, dróg i podwórzy gospodarczych. W gospodarstwie hodowano bydło nizinne. W uprawach dominowały buraki cukrowe. Po drugiej wojnie światowej majątek przejęło państwo polskie. W latach pięćdziesiątych XX wieku na terenie folwarku funkcjonowała spółdzielnia produkcyjna. Następnie dwór przejęła Gminna Rada Narodowa. W dawnej rezydencji urządzono szkołę. Z czasem zabytek przekształcono w wielorodzinny budynek mieszkalny. W 1988 roku przeprowadzono remont elewacji bez uzgodnień z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Obecnie dwór jest własnością wspólnoty mieszkalnej. Terenu wokół nie ogrodzono, budynek bez problemu można zobaczyć z zewnątrz. Dwór skierowany jest fasadą na dziedziniec gospodarczy folwarku. Obecnie większość wzniesionych w XIX wieku budynków gospodarczych nie jest użytkowana, niektóre – np. spichlerz – grożą zawaleniem. Na zachód od rezydencji rozciąga się zaniedbany park krajobrazowy, założony około połowy XIX wieku. Niestety obecnie przypomina raczej las niż założenie parkowe. Okazy starodrzewu giną w nim wśród licznych samosiewek.
Dwór
Rezydencja została wzniesiona w drugiej połowie XIX wieku, być może przez rodzinę Schmidt. Budynek w kolejnych dekadach pełnił często funkcję siedziby dzierżawców i administratorów majątku. Dwór kilkukrotnie przebudowywano w XX wieku. Zabytek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym. Jedynie nowsza przybudówka, dostawiona do północnej elewacji bocznej nakryta jest dachem płaskim. Fasada pięcioosiowa, z głównym wejściem umieszczonym w centralnym dwukondygnacyjnym pozornym ryzalicie. Wejście poprzedzone tarasem ze schodami. Ryzalit fasady wieńczy prostokątny szczyt. Na wysokości drugiej kondygnacji balkon wsparty na konsolkach. Elewacje po przeprowadzonych w drugiej połowie XX wieku remontach pozbawione są ozdobnych detali. Układ wnętrz przekształcony, trzytraktowy z sienią na osi. W części piwnic zachowane sklepienia kolebkowe z lunetami. W pomieszczeniach mieszkalnych stropy płaskie.
Zabytki w Dankowicach
Do rejestru zabytków w Dankowicach wpisano kościół parafialny p.w. św. Józefa Oblubieńca (8.04.1966r., nr rej.: A/1315//1611) i plebanię (11.12.2012r., nr rej.: A/5852). W ewidencji zabytków znalazł się ponadto zespół dworski (nr 15): dwór, dwie oficyny mieszkalne, trzy stodoły, dwie stajnie, oborę, spichlerz, ogrodzenie z bramą oraz park dworski.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Dankowic zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące m.in. ze Skoroszowic, Strzelina, Zarzycy i Ząbkowic Śląskich. Najlepsze połączenie jest ze Strzelinem. Do miasta można dotrzeć np. pociągiem z Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej DK395 w stronę Ziębic (wyjazd ze Strzelina ul. Ząbkowicką). Za Szczodrowicami z DK395 należy skręcić w prawo do Wąwolnicy, a na skrzyżowaniu w Wąwolnicy trzeba skierować się w lewo w lokalną drogę prowadzącą prosto do Dankowic. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 160km. Zespół dworski (nr 15) znajduje się w centrum Dankowic, na północ od kościoła parafialnego, przy drodze do Stachowa. Samochód można zaparkować w pobliżu kościoła.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2013 r.
