Powiat krapkowicki, gmina Strzeleczki
(nazwa niemiecka: Schreibersdorf, Kreis Neustadt O.S.)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o Pisarzowicach pochodzi z 1285 r. W 1301 r. książę Bolesław I opolski podarował miejscowość cystersom z Lubiąża, w rękach których pozostała do 1428 r. Być może w tym czasie funkcjonowały w Pisarzowicach dwa majątki, ponieważ w XIV i XV w. w dokumentach książąt opolskich pojawiają się przedstawiciele rodu Stange podpisujący się z Pisarzowic. Kolejne stulecia przynoszą częste i trudne do odnotowania zmiany właścicieli wioski. W 1535 r. dobra należały do Jana Janikowskiego, następnie do jego żony Katarzyny, która w 1555 r. wydzierżawiła je Franciszkowi von Schweinochowi, a sześć lat później sprzedała Mikołajowi Lasocie ze Steblowa, kanclerzowi księstwa opolsko-raciborskiego. W 1590 r. w dokumentach jako właściciel Pisarzowic pojawia się Wacław Dzierżanowski. Następnie dobra przechodzą na jego małżonkę Ewę, a w 1607 r. należą już do Katarzyny Wachtel. Po Katarzynie dziedziczy Pisarzowice jej syn Hans, który w 1646 r. sprzedaje miejscowość hrabiemu Jerzemu III von Oppersdorff (1588-1651) z Głogówka. W rękach różnych gałęzi rodu Oppersdorff dobra pisarzowickie pozostały do drugiej wojny światowej. Po śmierci w 1714 r. Franciszka Euzebiusza II (ur. 1650 r.), ostatniego męskiego potomka Jerzego III, majątek przejął Jerzy V Fryderyk (1653-1743) z linii morawskiej. W 1781 r. zmarł Henryk Ferdynand von Oppersdorff (ur. 1711 r.), ostatni przedstawiciel tej linii i wszystkie posiadłości objął Józef Wacław Franciszek (1724-1785) z czeskiej gałęzi rodu. Jego potomek, Wilhelm Karol Jan Jerzy (ur. 1896) był ostatnim prywatnym właścicielem majątku. Pierwszą rezydencję o jakiej zachowały się informacje wybudował w Pisarzowicach Jerzy III. Pałac przebudował około połowy XVIII w. Henryk Ferdynand, a na początku XIX w. Franciszek Joachim Wacław (1778-1818) VIII ordynat głogówecki. Po śmierci hrabiego Aleksandra Franciszka Marcina (1812-1893) z Wodzisławia Śląskiego w pałacu w Pisarzowicach mieszkali już tylko zarządcy dóbr. Po drugiej wojnie światowej na bazie znacjonalizowanego majątku utworzono PGR. W pałacu Oppersdorffów urządzono mieszkania dla pracowników gospodarstwa. Zabytek do dziś jest wykorzystywany jako wielorodzinny budynek mieszkaniowy i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Pałac
Późnobarokowy pałac murowany z cegły, pierwotnie potynkowany (obecnie część tynków zrzucona), wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty dachem łamanym z powiekami. Fasada (elewacja południowa) jedenastoosiowa, z trzema płytkimi ryzalitami. Główne wejście umiejscowione w ryzalicie środkowym, zwieńczonym ścianą attykową ze szczytem o wykroju falistym. Elewacja ogrodowa (północna) dziewięcioosiowa z jednym centralnym ryzalitem. Elewacje zachowały resztki barokowych podziałów i dekoracji: pilastry kompozytowe, gzyms wieńczący, uszate obramowania okien. Układ wnętrz dwutraktowy, na środku przyziemia sień przejazdowa, przy niej trójbiegowa klatka schodowa. Pomieszczenia parteru to najstarsza część budynku, część z nich zachowała dawne sklepienia: kolebkowe z lunetami, krzyżowo-kolebkowe i klasztorne z lunetami. Przebudowane w XVIII w. pierwsze piętro uzyskało charakter reprezentacyjny (piano nobile) z salą balową na osi. Pomieszczenia tej kondygnacji nakryto płaskimi stropami.
Od zachodu do pałacu w Pisarzowicach przylega zespół budynków folwarcznych z XIX w., rozłożonych wokół prostokątnego dziedzińca. Przy dawnej rezydencji nie zachowały się ślady parku.
W Pisarzowicach godny uwagi jest gotycki kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła. Murowana świątynia pochodzi z XIII w., niestety w czasach późniejszych była wielokrotnie przebudowywana. Będąc w miejscowości warto również podjechać do usytuowanego około 3 km na północny wschód od wioski dawnego zespołu młyna zbożowego, zwanego Amerykan. Nieużytkowany kompleks monumentalnych budynków o pięknych proporcjach i bogatym detalu architektonicznym powoli popada w ruinę.
Zabytki w Pisarzowicach
Do rejestru zabytków sztuki są wpisane: pałac nr rej.: 843/64 z 07.05.1964 r. i kościół nr rej.: 835/64 z 05.05.1964 r.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Pisarzowic jest praktycznie nie możliwy ze względu na niewielką liczbę autobusów PKS zatrzymujących się w tej miejscowości. Wybierając ten sposób dojazdu trzeba najpierw dotrzeć pociągiem z Gliwic do Krapkowic lub Strzelec Opolskich, skąd jeżdżą autobusy do Pisarzowic. Można również dojechać pociągiem z Gliwic do Głogówka, z przesiadką w Kędzierzynie – Koźlu i ostatnie 9 km z Głogówka do Pisarzowic pokonać na rowerze. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 do Krapkowic, następnie DK 409 w kierunku Prudnika do miejscowości Dobra i dalej drogą lokalną do Pisarzowic. Odległość: w jedną stronę około 71 km. Na miejscu samochód można zostawić przy kościele lub na poboczu drogi prowadzącej do gospodarstwa rolnego.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2010 r.
