Powiat krapkowicki, gmina Krapkowice
(nazwa niemiecka: Rogau, Kreis Oppeln)
Rys historyczny i stan obecny:
Tak jak o wielu innym miejscowościach na Śląsku pierwszą wzmiankę o Rogowie znajdujemy w „Liber fundationis” biskupstwa wrocławskiego datowanym na koniec XIII wieku. Według legendy wieś już wcześniej należała do templariuszy, którzy mieli w niej zbudować tzw. wodny zamek. Pierwszy znany rzeczywisty właściciel to Cunado de Rogow, wymieniony w dokumencie książąt opolskich w 1339 r. Pod rokiem 1351 wspomniany jest niejaki Wernconis de Rogau. Z roku 1393 pochodzi akt sprzedaży Rogowa przez Herferta Panse młodszego z rodu von Fullstein braciom Janowi i Adamowi Bees. Dokument opisuje dokładnie majątek, w którym znajdował się między innymi zamek. Znana rodzina von Bees posiada Rogów do połowy szesnastego stulecia, kiedy odsprzedaje miejscowość Rogoyskim z Rogoźnik na Morawach. Nowi właściciele na początku XVII wieku budują nową rezydencję, są to obecne wschodnie i południowe skrzydła zamku. W połowie XVIII w. Karol Wilhelm von Haugwitz wykupuje Rogów z rąk Henryka Adolfa von Rederna. Nowy właściciel tworzy z Rogowa i Krapkowic majorat, który dziedziczy jego syn Kurt von Haugwitz, znany polityk niemiecki przełomu XVIII i XIX wieku, miedzy innymi minister spraw zagranicznych Prus. W 1931 r. umiera Henryk Kurt von Haugwitz, ostatni przedstawiciel śląskiej linii rodu i zamek w Rogowie wraz z reszta majątków przechodzi na własność duńskiej linii hrabiów von Haugwitz – Hardenberg – Reventlov. W czasie działań wojennych w 1945 roku oraz po zakończeniu walk zamek zostaje uszkodzony. Po roku 1945 ulokowano w zamku przedszkole, a następnie spichlerz zbożowy doprowadzając zabytek prawie do ruiny. Los zamku odmieniła zmiana właściciela, w 1965 roku otrzymała go Wojewódzka Biblioteka w Opolu.
Zamek
Zamek późnorenesansowy, wzniesiony na szkarpie ponad dawnym korytem Odry. Na przestrzeni wieków wielokrotnie rozbudowywany i przebudowywany, m.in. w XIX wieku w stylu klasycystycznym (skrzydło północne), w latach 1967-76 odbudowany z przystosowaniem do funkcji biblioteki. Murowany z kamienia łamanego i cegły, potynkowany, podpiwniczony, pierwotnie zbudowany na planie litery „L, z wieżą w narożniku, po dobudowaniu skrzydła północnego rzut budowli przypomina obecnie literę „T”. Starsze skrzydła dwukondygnacjowe, o wnętrzach jednotraktowych z otwartym krużgankiem. Piwnice oraz pomieszczenia przyziemia sklepione kolebkowo z lunetami, w pozostałych pomieszczeniach stropy. Krużganki sklepione kolebkowo-krzyżowo z arkadami o spłaszczonym łuku, wspartymi na parterze na filarach, a na piętrze na kolumnach W skrzydle wschodnim kwadratowa wieża wystająca z narożnika południowego. Elewacje boczne skrzydeł zwieńczone szczytami, okna prostokątne i zamknięte półkoliście, w większości w obramieniach profilowanych. Wieża na styku skrzydeł wzmocniona skośną szkarpą, zwieńczona zrekonstruowaną attyką. Klasycystyczne skrzydło północne trzykondygnacyjne, pięcioosiowe, o przekształconym, pierwotnie dwutraktowym układzie wnętrz. Elewacja północna podzielona pilastrami w przyziemiu toskańskimi, na piętrze jońskimi, dźwigającymi belkowanie. W elewacjach prostokątne i owalne wnęki. Wszystkie skrzydła nakryte dachami siodłowymi. Z zamku neobarokowe tarasy i wielobiegowe schody prowadzą do parku krajobrazowego z przełomu XVIII i XIX wieku, z licznymi okazami starodrzewu oraz rzeźbami i pawilonem w formie tempietta. Od strony dawnego koryta Odry tarasy wzmacniają kamienne mury oporowe, wokół zamku fragmenty dawnej fosy ponad którą przerzucono most.
Zamek obecnie należy do Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu, mieści się w nim oddział zbiorów zabytkowych biblioteki. Po remoncie z lat 2005-2006 część pomieszczeń przeznaczona jest do zwiedzania, można w nich zobaczyć wystawę obrazującą historię książki, wybrane starodruki, zabytkowe grafiki oraz mapy. W zamku znajduje się również sala konferencyjna i pokoje hotelowe.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Rogowa Opolskiego jest trudny i czasochłonny ponieważ wymaga kilku przesiadek. Najpierw trzeba dostać się do Gogolina, najłatwiej chyba korzystając z usług PKP. Pociągiem z Gliwic dotrzemy do Kędzierzyna-Koźla, gdzie należy przesiąść się w pociąg w kierunku Wrocławia, który zatrzymuje się w Gogolinie. Z pod dworca kolejowego w Gogolinie odjeżdżają dosyć często PKS-y do Krapkowic. Z centrum Krapkowic wyruszają autobusy do Rogowa Opolskiego. Wybierającym podróż własnym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 do węzła Krapkowice. W Krapkowicach początkowo trzeba jechać ul. Ks. Koziołka, a za mostem na Odrze skręcić w prawo w ul. Opolską. Droga ta przez Gwoździany prowadzi do Rogowa Opolskiego, na początku wioski najlepiej skręcić w prawo w ul. Parkową. W jedną stronę około 67 km. Na miejscu samochód można zostawić przy kościele.
Damian Dąbrowski
Wrzesień 2009 r.
