Powiat prudnicki, gmina Prudnik
(nazwa niemiecka: Zeiselwitz, Kreis Neustadt)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o Czyżowicach pochodzi z 1233 roku. Co najmniej od pierwszej połowy XV wieku miejscowość należała do rodziny Schoff. Przed 1421r. zmarł Peter Schoff. Pozostawił on żonę Annę i syna Heinza. W 1486r. właścicielem Czyżowic był naczelnik Białej Friedrich Schoff. W latach 1511-1536 dobra posiadał Gothard Schoff. W 1547r. Albrecht Schoff z Ligoty sprzedał część wioski Heinrichowi Stolzowi z Gostomii na Piorunkowicach. Drugi majątek pozostał w rękach rodziny Schoff, a dokładnie Kaspra Schoffa. Dopiero w 1571r. potwierdzono, że Adam i Jan Schoff sprzedali drugą część miejscowości Dawidowi Sebottendorfowi ze Szklarów (zm.1597r.). Właścicielem jednego z majątków w Czyżowicach był Ladislav Mettich von Tschetschau (zm.1585r.). Bliżej nieokreślone dobra w wiosce posiadał także Carl Stolz, syn Jerzego z Olszynki. W 1680r. Czyżowice zakupił Jaroslav senior von Strzela na Dziewkowicach i Ścinawie, małżonek Małgorzaty, córki Karola Stolza. Jarolsav senior Strzela zmarł w 1698r. Jego spadkobiercy sprzedali Czyżowice Georgowi Friedrichowi von Paczyński, który w tym samym roku odsprzedał wioskę radzie miasta Prudnik. Odtąd do drugiej dekady XX wieku majątek w Czyżowicach był własnością miasta. W 1847r. w Czyżowicach wzniesiono budynek zarządcy folwarku, stajnię i owczarnię. W 1866r. folwark powiększono o stodołę. W 1868r. w miejscowości mieszkały 573 osoby. Wszyscy mieszkańcy byli katolikami. W 1886r. majątek miasta Prudnik w Czyżowicach miał powierzchnię 226ha, w tym 202ha pól uprawnych, 18ha łąk, 6ha dróg i podwórzy gospodarczych. Wielkość dóbr nie uległa zmianie do 1912r. Pomiędzy 1912 a 1917 rokiem posiadłość została rozparcelowana.
Dom zarządcy folwarku
Biorąc pod uwagę długi związek z Czyżowicami rodzin Schoff i Stolz, można przypuszczać, iż w średniowieczu i czasach nowożytnych w miejscowości musiała znajdować się jakaś siedziba szlachecka. Obecnie nie ma po niej jednak śladu, a istniejące dziewiętnastowieczne zabudowania to rzadki przykład folwarku miejskiego, który przetrwał do naszych czasów. Niestety część budynków gospodarczych popadła już w ruinę. W dobrym stanie przetrwały: zamieszkały budynek zarządcy folwarku oraz trzykondygnacyjny spichlerz. Dom zarządcy folwarku jest murowany, potynkowany, założony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty dachem naczółkowym. W jego sześcioosiowej fasadzie zapewne w drugiej połowie XX zmieniono nieco rozkład otworów okiennych i drzwiowych. Zmiany w układzie osi miały miejsce również w pozostałych elewacjach. Potynkowane elewacje nie posiadają ozdobnych elementów architektonicznych. Jedynie część środkowa fasady została zaakcentowana lizenami.
Na temat historii majątku w Czyżowicach trudno znaleźć jakiekolwiek wiadomości. Nie znani są zarówno zarządcy dóbr z czasów kiedy ich właścicielem było miasto Prudnik, jak i losy zabudowań po rozparcelowaniu posiadłości. Obecnie dom zarządcy folwarku prawdopodobnie jest własnością prywatną. Teren wokół nie został jednak ogrodzony, na miejscu brak informacji o sytuacji własnościowej.
Zabytki w Czyżowicach
Do rejestru zabytków w Czyżowicach wpisano kaplicę z 1846r. (5.10.1966r., nr rej.: 1752/66) oraz folwark z pierwszej polowy XIX wieku (5.10.1966r., nr rej.: 1753/66): dom i spichrz.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Czyżowic zapewniają kursujące z Białej i Prudnika autobusy firmy Veolia Transport Sp. z o.o. Najlepiej wybrać dojazd z przesiadką w Prudniku. Do miasta można dotrzeć między innymi pociągiem z Nysy lub Kędzierzyna-Koźla. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK408 do Kędzierzyna-Koźla, a następnie skręcić w lewo na obwodnicę miasta, będącą częścią trasy DK40. Drogą krajową nr 40 należy jechać do Prudnika, a następnie skręcić w DK41 w kierunku Nysy (ul. Przemysłowa). Z DK41 przed miejscowością Niemysłowice trzeba skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Czyżowic. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 90km. Folwark znajduje się na początku miejscowości, na lewo od głównej drogi. Na początku widoczne są nowsze budynki gospodarcze, do dziewiętnastowiecznych zabudowań prowadzi dodatkowa droga. Na miejscu nie ma problemu z zaparkowaniem samochodu.
Damian Dąbrowski,
Luty 2013 r.
