Powiat gliwicki, dzielnica miasta Gliwice
(nazwa niemiecka: Petersdorf, Kreis Tost-Gleiwitz)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki historii Szobiszowic sięgają XIII w. i są prawdopodobnie związane z akcją osadniczą prowadzoną przez księcia Władysława opolsko – raciborskiego. Pod koniec XIII w. dobra rycerskie w Szobiszowicach należały do Petera von Slawentow, od imienia którego wioska przyjęła nazwę Petersdorf. Pod koniec XV w. miejscowość wraz z połową Gliwic i okolicznymi majątkami kupił od księcia Henryka I Podiebrada Jan Bielik von Kornitz, w latach 1477-90 starosta Górnego Śląska z nadania króla Macieja Korwina, wywodzący się ze starego śląskiego rodu z Kornic pod Raciborzem. Po podporządkowaniu Śląska Władysławowi Jagiellończykowi Jan Bielik został uwięziony, jego majątki skonfiskowano, a rodzina Korniców ostatecznie straciła na znaczeniu. Niedługo później w 1511 r. Szobiszowice, Ligotę i Żerniki koło Gliwic kupili wspólnie Wacław Nepaski i Mikołaj Mokrski z Mokrego. Następnie około 1582 r. Szobiszowice, Pielgrzymowice i majątki w okolicach Lublińca posiadał zmarły po 1591 r. Fryderyk Nawoy. W XVII w. część Szobiszowic należała do rodziny von Trach, a następnie do Katarzyny Strzeli, od której w 1651 r. dobra odkupił Hanno von Welczek. W rękach rodziny von Welczek majątek pozostał do 1820 r. Dwór w Szobiszowicach był początkowo rezydencją jednej z linii rodziny. W XVIII w. znaczenie posiadłości zaczęło spadać, w budynku mieszkali rezydenci i urzędnicy zarządzający majątkiem, m.in. Jan Jerzy von Dobschuetz w 1714 r., Jan Krzysztof Niewiadomski i potomkowie Stanisława Manowskiego. Ostatecznie w XIX w. Welczkowie przenieśli się do pałacu w Łabędach, a dwór w Szobiszowicach przeznaczono na mieszkania urzędników i spichlerz.
Dwór wraz z otaczającymi go budynkami gospodarczymi (stajnią, kuźnią, wozownią, stodołą) przetrwał bez strat drugą wojnę światową. Do lat 60-tych XX w. pozostawał własnością prywatną, później został własnością państwa. Obecnie budynek należy do miasta Gliwice, a w jego wnętrzach znajdują się mieszkania komunalne. Doprowadzone do ruiny budynki dawnego folwarku wyburzono, a otaczający dwór park zdewastowano i w większości wycięto. Od dawna nieremontowany dwór znajduje się w coraz gorszym stanie technicznym. Być może władzom miasta Gliwice zależy na zniszczeniu zabytku, na temat którego na oficjalnej stronie miejscowości (www.gliwice.eu) nie znajdziemy żadnej wzmianki. W 2008 r. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków przeprowadził kontrolę w budynku i nakazał właścicielowi opracowanie projektu renowacji zabytku.
Dwór
Dwór w Szobiszowicach wznieśli Welczkowie w XVII w., być może w miejscu starszego budynku rezydencjonalnego. Budynek przekształcono w osiemnastym stuleciu w stylu barokowym. Obecnie zaniedbany zabytek pozbawiony jest cech stylowych. Dwór murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, na piwnicach sklepionych kolebkowo, dwukondygnacjowy, nakryty wysokim dachem mansardowym wykonanym z papy. Elewacje budynku uproszczone, o zmienionym układzie otworów okiennych. Część wnętrz nakryta sklepieniami kolebko – krzyżowymi.
Budynek zamieszkały przez osoby prywatne można zobaczyć tylko z zewnątrz.
Podczas wizyty w Szobiszowicach warto zobaczyć dwa kościoły p.w. św. Bartłomieja. Tzw. „stary” przy ul. Toszeckiej, gotycki, pochodzący z XIV w. i „nowy”, neogotycki, wzniesiony w latach 1907-1911 przy obecnej ulicy Bernardyńskiej.
Zabytki w Gliwicach Szobiszowicach
Do rejestru zabytków wpisano: pod nr rej.: A/177/06 kościół p.w. św. Bartłomieja przy ul. Toszeckiej 36, wraz z cmentarzem i otaczającym go murem. Wpisu dokonano 2.11.1956 r. i powtórzono 10.03.1960 i 16.04.2006 r. Dnia 12.02.1974 r. do rejestru wpisano także zespół dworski przy ul. Dworskiej 10 d (dwór, pozostałość parku), nr rej.: A – 1205.
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Szobiszowic można dojechać z centrum Gliwic licznymi autobusami KZK GOP. Najbliżej dworu znajduje się przystanek Gliwice Świętojańska, zatrzymują się na nim autobusy nr 32, 71, 126, 187, 197, 650, 677, 678, 692, 699, 702, 710, 932. Z centrum Gliwic, z okolic głównego dworca kolejowego (ul. Bohaterów Getta Warszawskiego) do dworu w Szobiszowicach najlepiej początkowo jechać DK 901 (ul. Toszecka) w kierunku Pyskowic. Przy kościele w Dobieszowicach należy skręcić w lewo w ul. Uszczyka, a następnie w prawo w ul. Dworską. Odległość od dworca kolejowego około 1,5 km w jedną stronę. Samochód można zaparkować przed dworem. Dojazd do samych Gliwic został dokładnie przedstawiony w artykule GLIWICE.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2010 r.
