Powiat Zabrze, dzielnica miasta
(nazwa niemiecka Grzibowitz, Pilzendorf, Kreis Beuthen, od 1875r. Kreis Tarnowitz)
Zabytki w Zabrzu Grzybowicach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Grzybowicach. Zabudowania dawnego majątku nie zostały również wpisane do ewidencji zabytków.
Miejscowość wzmiankowano na przełomie XIII i XIV wieku w „Księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego”. W 1783 roku właścicielem majątku był Joseph von Lahrisch. W Grzybowicach znajdował się folwark, 6 gospodarstw kmieci, 11 zagrodników, 1 chałupnika. Wieś liczyła 76 mieszkańców. W 1830 roku dobra należały do urzędnika Schiwiga. W Grzybowicach znajdowało się 20 domów, folwark, owczarnia oraz cegielnia. Wieś zamieszkiwało 168 osób, w tym 2 ewangelików i 6 Żydów. W 1845 roku włości były w rękach wdowy Pani Schiewig, z domu Biehler. W wiosce wzmiankowano 26 domów, owczarnię, 211 mieszkańców, w tym 4 ewangelików, cegielnię oraz kuźnię. Przed 1856 rokiem majątek nabył Carl Lazarus hrabia Henckel von Donnersmarck (ur. 1772r., zm. 1864r.) 9. wolny pan stanowy, właściciel fideikomisu świerklaniecko-tarnogórskiego. W 1864 roku dobra przeszły w ręce jego syna Guido (ur. 1830r., zm. 1916r.), od 1901 roku pruskiego księcia von Donnersmarck. Posiadłość w Grzybowicach oddawano w dzierżawę. W 1872 roku dzierżawcą był Decker. W 1886 roku majątek liczący 227ha powierzchni podlegał pod Wildnera, dyrektora ekonomicznego z Mikulczyc. Dzieje włości były związane z Mikulczycami. Folwarkiem zarządzali kolejni mikulczyccy inspektorzy: w 1894 roku Kattner, w 1912 roku Peltz. W 1912 roku dobra w Grzybowicach miały powierzchnię 233ha, w tym 205ha pól uprawnych, 13ha łąk, 10ha pastwisk, 5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Ostatnim właścicielem majątku był Kraft (ur. 1890r., zm.1977r.), książę von Donnersmarck, 16 wolny pan stanowy Bytomia, właściciel fideikomisu Repty-Tarnowice, syn księcia Guido. W 1937 roku dobra liczyły 234ha, w tym 212ha pól uprawnych, 13ha łąk, 1ha pastwisk, 3ha lasu, 5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Po 1945 roku posiadłość została upaństwowiona. Na folwarku w Grzybowicach funkcjonowała Państwowe Gospodarstwo Rolne.
W Grzybowicach w pierwszej połowie XIX wieku znajdowała się siedziba rodziny Schiewig. Po włączeniu posiadłości w skład fideikomisu rodu Henckel von Donnersmarck w dworze rezydował administrator folwarku. Zachowany do dziś dwór to budynek murowany, wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty dachem naczółkowym. Dłuższe elewacje siedmioosiowe, z centralnymi pozornymi ryzalitami, zaakcentowanymi wystawkami z trójkątnymi przyczółkami. Główne wejście na osi fasady, w niewielkim murowanym ganku. Elewacje o częściowo zmienionym układzie otworów okiennych, znacznie uproszczone, pozbawione ozdobnych detali architektonicznych. Zachowany wydatny gzyms wieńczący, w fasadzie kordonowy gzyms pod oknami drugiej kondygnacji. Do dworu przylegają zabudowania gospodarcze folwarku. Część z nich użytkowana, jeden z budynków z 1891 roku z uszkodzonym dachem, powoli popada w ruinę.
Grzybowice położone są około 7 kilometrów na północ od centrum Zabrza. Dojazd z lokalnymi drogami przez dzielnicę Mikulczyce, skąd ulica Składowa prowadzi do Grzybowic. Dawny majątek znajduje się w południowej części Grzybowic, obok ulicy Składowej.
Dokładna lokalizacja dworu:
50.35802617497326, 18.770608753830388
Damian Dąbrowski,
Listopad 2021r.
